Της
Ελένης Κωνσταντίνου
Από τα σχολεία μέχρι τα πανεπιστήμια και τα θέατρα, από τα νοσοκομεία μέχρι τα δικαστήρια, από τα κυβερνητικά τμήματα μέχρι τα δημαρχεία και τα κέντρα εξυπηρέτησης του πολίτη όλα τα δημόσια κτίρια μπορούν -με ένα ζωγραφικό πίνακα, ένα χαρακτικό, ένα γλυπτό, μια τοιχογραφία- να εκπέμπουν μια αισθητική κατά τεκμήριο υψηλή, μια αισθητική του σύγχρονου πολιτισμού της χώρας. Αυτό υπογράμμισε το ΑΚΕΛ, διά στόματος του βουλευτή του, Γιώργου Κουκουμά, κατά την πρόσφατη συζήτηση στη Βουλή της Πρότασης Νόμου του κόμματος για τη διεύρυνση και ενίσχυση της νομοθεσίας για εμπλουτισμό των δημοσίων κτιρίων με έργα τέχνης.
Η Βουλή ενέκρινε σχεδόν ομόφωνα την πρόταση του ΑΚΕΛ, σε μια εξέλιξη που χαρακτηρίζεται ως ένα ουσιαστικό βήμα προς τα εμπρός για τα πολιτιστικά πράγματα του τόπου, ενώ χαιρετίστηκε και από το Υφυπουργείο Πολιτισμού.
Όπως δήλωσε στη «Χ» ο επικεφαλής του Τομέα Πολιτισμού του ΑΚΕΛ, Κώστας Κώστα, «η πρωτοβουλία και η επιτυχία αυτή είναι μέρος της φιλοσοφίας του κόμματος που θέτει τον Πολιτισμό και τη στήριξη του καλλιτεχνικού κόσμου ως προτεραιότητα και καθημερινή έγνοια». Προσθέτει, μάλιστα, ότι «εντάσσεται μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο αιτημάτων του ΑΚΕΛ προκειμένου το κράτος να αποκτήσει μια πραγματική πολιτική για τον Πολιτισμό που να ενθαρρύνει και να αγκαλιάζει τη δημιουργία και τους δημιουργούς».
Μια πρωτοποριακή νομοθεσία
Το 2009 αναθεωρήθηκε και υιοθετήθηκε εκ νέου μια πρωτοποριακή νομοθεσία που ορίζει ότι κάθε δημόσιο κτίριο που ανεγείρεται στη χώρα μας θα πρέπει να εμπλουτίζεται με έργα τέχνης, αξίας ίσης με το 1% του συνολικού κόστους του έργου.
Στην έννοια του δημοσίου κτιρίου περιλαμβάνεται κάθε κτίριο που ανήκει σε φορέα του δημοσίου και ευρύτερου δημοσίου τομέα.
Στη βάση αυτής της νομοθεσίας δεκάδες δημόσια κτίρια κοσμούνται σήμερα, μετά από δημοσίους διαγωνισμούς, με έργα τέχνης σημαντικών καλλιτεχνών της Κύπρου. Ωστόσο, αυτή η υποχρέωση του κράτους δεν εφαρμόστηκε ούτε στο 1/3 των δημοσίων κτιρίων που ανεγέρθηκαν τα τελευταία 15 χρόνια, όπως προκύπτει από τα στοιχεία που κατέθεσε το Υπ. Παιδείας στη Βουλή.
Το ΑΚΕΛ είχε καλέσει επανειλημμένα τον αρμόδιο υπουργό να απευθυνθεί σε φορείς και Πολεοδομικές Αρχές και να ζητήσει ενημέρωση για τη συμμόρφωση με τη νομοθεσία, χωρίς όμως να υπάρξει ανταπόκριση. Μπροστά στην αδράνεια της Πολιτείας, λοιπόν, το ΑΚΕΛ πήρε την πρωτοβουλία να σπρώξει τα πράγματα.
Ενισχύεται η νομοθεσία με την πρόταση του ΑΚΕΛ
Η πρόταση νόμου του ΑΚΕΛ τροποποίησε τη νομοθεσία σε 12 σημεία, ώστε να ενισχυθεί δραστικά η εφαρμογή της.
Πρώτα από όλα, επεκτάθηκε η υποχρέωση για εμπλουτισμό με έργα τέχνης και στα κτίρια που αγοράζει, ενοικιάζει ή ανακαινίζει το κράτος και κάθε δημόσιος φορέας, πρόνοια που πολλαπλασιάζει τον εμπλουτισμό των δημοσίων χώρων του τόπου με έργα τέχνης.
Επιπρόσθετα, εισάχθηκαν μηχανισμοί ελέγχου -τόσο στο στάδιο προετοιμασίας του προϋπολογισμού, όσο και στη διαδικασία προκήρυξης διαγωνισμού για κάθε κτίριο- ώστε να διασφαλιστεί ότι κάθε φορέας θα εκπληρώνει την υποχρέωσή του. Μάλιστα, το Υφυπουργείο Πολιτισμού θα είναι πλέον παρατηρητής στις κριτικές επιτροπές επιλογής των έργων και θα υποβάλλει στη Βουλή ετήσια έκθεση για την εφαρμογή της νομοθεσίας.
Τέλος, ενισχύεται η διαφάνεια στις διαδικασίες επιλογής των έργων τέχνης και εισάγονται νέες διατάξεις για τη σύγκρουση συμφέροντος των μελών της Επιτροπής, κατ’ αναλογίαν του νόμου για τις δημόσιες συμβάσεις, καθώς και πρόνοια που ορίζει ότι κατά την αξιολόγηση, σε περίπτωση ισόβαθμων έργων, θα δίνεται προτεραιότητα στον δημιουργό που δεν επιλέγηκε σε προηγούμενους διαγωνισμούς.
Καθολική στήριξη στην πρόταση – Μόνη παραφωνία από ΕΛΑΜ
Η πρόταση νόμου του ΑΚΕΛ συνυπογράφηκε από τους βουλευτές Γ. Κουκουμά, Α. Καυκαλιά, Χρ. Χριστοφίδη και Χρ. Χριστόφια και συζητήθηκε στην Επιτροπή Παιδείας μεταξύ Μαρτίου 2023 – Οκτωβρίου 2024. Σε αυτό το διάστημα χρειάστηκε προσπάθεια για να ξεπεραστούν προσκόμματα που προβάλλονταν από άλλα κόμματα, όπως ο αποκλεισμός των σχολείων από τον εμπλουτισμό με έργα τέχνης ή η υποβάθμιση του ρόλου των καλλιτεχνών στην αξιολόγηση των έργων, ιδέες που τελικά αποσύρθηκαν ένεκα της σθεναρής αντίδρασης του ΑΚΕΛ και του καλλιτεχνικού κόσμου. Έτσι, η Βουλή ενέκρινε σχεδόν ομόφωνα την πρόταση νόμου του ΑΚΕΛ, συγκεκριμένα με 34 ψήφους υπέρ και εναντίον μόνο την ψήφο του παρόντος ΕΛΑΜίτη βουλευτή.
Η πρωτοβουλία του ΑΚΕΛ ήρθε να ανταποκριθεί σε ένα πολύχρονο αίτημα των καλλιτεχνών της Κύπρου και ιδιαίτερα του Επιμελητηρίου Καλών Τεχνών Κύπρου (Ε.ΚΑ.ΤΕ.) και του Συνδέσμου Εικαστικών Καλλιτεχνών και Θεωρητικών Τέχνης «Φυτώριο». Όπως επεσήμανε το ΑΚΕΛ στη Βουλή, η νομοθεσία αυτή «στηρίζει στην πράξη το έργο των ανθρώπων που βιοπορίζονται από την καλλιτεχνική τους δημιουργία. Ανθρώπων δηλαδή που κατά κανόνα -σε όλη τους τη ζωή ή έστω για ένα κομμάτι της ζωής τους- περνούν μέσα από συμπληγάδες οικονομικών δυσκολιών προκειμένου να μείνουν αφοσιωμένοι στην Τέχνη και την αποστολή της».
Η Τέχνη να είναι μέσα στην καθημερινότητα του λαού
Όπως κατέληξε χαρακτηριστικά στην ομιλία του στη Βουλή ο Γ. Κουκουμάς, «η θέση της Τέχνης και των έργων τέχνης δεν είναι μόνο στις γκαλερί και τις εκθέσεις. Είναι μέσα στην κοινωνία, μέσα στην καθημερινότητα των πολιτών, μέσα στα σχολεία των παιδιών μας, μέσα στα κτίρια κρατικών υπηρεσιών που επισκέπτονται καθημερινά οι πολίτες του τόπου, παντού αν είναι δυνατόν.
Παντού μέσα στη ζωή και την καθημερινότητα του λαού που δικαιούται -και ίσως και υποχρεούται- να γνωρίζει, να αναγνωρίζει, να εκτιμά και να απολαμβάνει τα έργα τέχνης των δημιουργών του τόπου μας, την τέχνη και τον πολιτισμό του τόπου μας. Διότι κατ’ ακρίβειαν, τα έργα τέχνης δεν εμπλουτίζουν μόνο τα κτίρια. Πρώτα απ’ όλα και πάνω απ’ όλα εμπλουτίζουν τους ανθρώπους».
Με την υιοθέτηση της πρωτοβουλίας του ΑΚΕΛ από την Ολομέλεια της Βουλής ενισχύεται η νομοθεσία για εμπλουτισμό των δημοσίων κτιρίων με έργα τέχνης και προωθείται έμπρακτα η ισότητα των πολιτών στο δικαίωμα της χαράς στην Τέχνη
