Στο σημείωμα του περασμένου Σαββάτου είδαμε ότι ο Μακάριος είχε ολοκληρώσει την μελέτη των αγγλικών προτάσεων για λύση του κυπριακού και τις περιορισμένες πληροφορίες για τον τρόπο αντίδρασης του, ότι δηλαδή η απάντηση του θα ήταν αρνητική.
Παράλληλα το ΑΚΕΛ σε μια κίνηση συνένωσης δυνάμεων και καθολικής απάντησης στις βρετανικές προτάσεις κάλεσε σε ενότητα κάτω από την ηγεσία του Μακαρίου, καταθέτοντας όμως και την πρόταση όπως πλατιά αντιπροσωπεία μεταβεί προς συνάντηση του Μακαρίου και συναπόφαση, τη στιγμή που οι βρετανοί προειδοποιούσαν με τη λήψη σκληρότερων μέτρων.
Εξαγγελία και αναβολή της ανακοίνωσης του βρετανικού σχεδίου
Στις 17 Ιουνίου 1958 οι εφημερίδες εξάγγελλαν την ανακοίνωση της βρετανικής κυβέρνησης ότι στις 6 το απόγευμα της ίδιας μέρας θα ανακοινωνόταν το αγγλικό σχέδιο στο αγγλικό κοινοβούλιο στο Λονδίνο.
Σύμφωνα με ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες, στην Κύπρο οι προτάσεις θα γίνονταν γνωστές μέσω του κυβερνήτη ο οποίος θα μιλούσε από τον κυβερνητικό ραδιοσταθμό στη Λευκωσία. Στη συνέχεια αντίτυπα της ομιλίας του θα εκδίδονταν από την Κεντρική Υπηρεσία Ειδήσεων στα ελληνικά και στα αγγλικά και στις 7.30 το βράδυ ο κυβερνήτης θα έδινε διάσκεψη τύπου στο κυβερνείο.
Πληροφορίες για το περιεχόμενο των προτάσεων
Η εφημερίδα «Ελευθερία» δημοσίευε πληροφορίες, προερχόμενες από το Λονδίνο, για το περιεχόμενο των προτάσεων.
Σύμφωνα με τις ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες της εφημερίδας, οι προτάσεις αποσκοπούν σε συνεταιρισμό των κυβερνήσεων Ελλάδας και Τουρκίας στο πλαίσιο εσωτερικής αυτοκυβέρνησης της Κύπρου.
Αυτό στην ουσία σήμαινε διαμελισμό, διαχωρισμό της Κύπρου σε ελληνική και τουρκική περιοχή, δηλαδή διχοτόμηση του νησιού.
Θα προτείνει επίσης τριμελή επιτροπή αποτελούμενη από ένα βρετανό, ένα Έλληνα κι ένα Τούρκο εκπρόσωπο οι οποίοι θα είχαν συγκεκριμένες εξουσίες, συμπεριλαμβανομένων της εξωτερικής άμυνας, της εσωτερικής ασφάλειας και της εξωτερικής πολιτικής, αλλά το βρετανικό μέλος θα είχε το δικαίωμα προβολής βέτο.
Παράλληλα θα δημιουργείτο Συμβουλευτικό Σώμα από 24 μέλη, 12 Έλληνες και 12 Τούρκοι οι οποίοι θα ασκούσαν εσωτερική νομοθετική εξουσία με κατάλληλη προστασία της θέσης της Τ/κυπριακής μειονότητας.
Το σχέδιο αυτοκυβέρνησης το οποίο θα εφαρμοζόταν για 7 χρόνια, δεν έκανε καμιά αναφορά ούτε σε αυτοδιάθεση – ένωση ούτε σε διχοτόμηση.
Δεν ικανοποιούσε επίσης και την τουρκική αξίωση για διατήρηση τουρκικής στρατιωτικής βάσης κατά την περίοδο της προσωρινής νέας κατάστασης πραγμάτων.
Τριπλές υπηκοότητες
Το σχέδιο επίσης προνοούσε χωριστές υπηκοότητες για τους Έλληνες και τους Τούρκους κατοίκους της Κύπρου. Προβλεπόταν επίσης η δυνατότητα όπως οι Κύπριοι μπορούν να φέρουν, αν κάποιοι το επιθυμούν, εκτός της βρετανικής υπηκοότητας και την υπηκοότητα του κράτους στο οποίο ανήκουν εθνικά.
Με άλλα λόγια οι κύπριοι θα είχαν υπηκοότητα βρετανική αλλά και υπηκοότητα της εθνικής κοινότητας στην οποία ανήκαν και παράλληλα θα μπορούσαν να έχουν και την υπηκοότητα του Ελληνικού ή του Τουρκικού κράτους!
BBC: Η Ελλάδα δεν θα φύγει από το ΝΑΤΟ
Σύμφωνα με ανταπόκριση της «Χαραυγής» της 17ης Ιουνίου από το Λονδίνο, την προηγούμενη μέρα το BBC σε σχόλιο του για την Κύπρο καλούσε την Ελλάδα και την Τουρκία να αποδεχθούν το σχέδιο για να σταματήσουν και οι συγκρούσεις μεταξύ των Ε/κυπρίων και των Τ/κυπρίων.
Ο σχολιαστής, σύμφωνα με την ανταπόκριση, αναφέρθηκε και στο ενδεχόμενο εξόδου της Ελλάδας από το ΝΑΤΟ, σημειώνοντας ότι η κυβέρνηση Καραμανλή δεν θα προβεί σε μια τέτοια ενέργεια, αφού η προσήλωση του στη δυτική συμμαχία αποτελεί απαραίτητο στοιχείο της πολιτικής του Καραμανλή. Υπενθυμίζουμε πως μερικές μέρες προηγουμένως η Ελλάδα είχε αποσύρει ολόκληρη την αντιπροσωπεία της από το αρχηγείο του ΝΑΤΟ στη Σμύρνη.
Ο σχολιογράφος πρόσθετε ότι η απόρριψη του σχεδίου από την Ελλάδα και την Τουρκία μπορεί να προκαλέσει μεγάλες ζημιές στο ΝΑΤΟ και οδηγήσει ακόμα και σε εμφύλιο πόλεμο.
Επίσης ο σχολιογράφος, τασσόμενος υπέρ του βρετανικού σχεδίου, ανέφερε ότι αυτό προσπαθεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες των Κυπρίων και να περιφρουρήσει τα συμφέροντα της Μ. Βρετανίας.
Το ΝΑΤΟ επιβάλλει 48ωρη αναβολή της εξαγγελίας
Τελικά η ανακοίνωση του σχεδίου πήρε 48ωρη αναβολή. Οι κυπριακές εφημερίδες έγραψαν ότι η Αθήνα αποδίδει την αναβολή στην πρόθεση επανεξέτασης του σχεδίου λόγω της στάσης των Αθηνών και της Άγκυρας.
Ο «Φιλελεύθερος» της 18ης Ιουνίου, σε ανταπόκριση του από την Αθήνα, έγραφε πως όπως έγινε γνωστό η Τουρκική απάντηση άφηνε ανοικτή την πόρτα για περαιτέρω συζητήσεις ενώ από την άλλη η άποψη των ελληνικών και κυπριακών κύκλων δεν κοινοποιήθηκε αφού οδηγεί στον διαμελισμό της Κύπρου και εκλαμβάνεται πως η Ελλάδα είναι αρνητική.
Από την άλλη εκκρεμούσε και η απάντηση του Μακαρίου η οποία θα δινόταν μετά τη συνάντηση που θα είχε στην Αθήνα με κύπριους δημάρχους και δημοτικούς συμβούλους.
Παράλληλα στον κυπριακό τύπο δημοσιεύθηκε ότι στο Λονδίνο ανακοινώθηκε πως η αναβολή της εξαγγελίας του βρετανικού σχεδίου έγινε μετά από αίτηση του ΓΓ του ΝΑΤΟ. Το ίδιο δήλωσε από το ραδιόφωνο και ο κυβερνήτης της Κύπρου ο οποίος είπε ότι η αναβολή έγινε ύστερα από παράκληση των χωρών του ΝΑΤΟ.
Σύμφωνα με τον σερ Χιου Φουτ «το γεγονός ότι το συμβούλιο του ΝΑΤΟ επιδεικνύει το οξύ και εποικοδομητικό ενδιαφέρον για το κυπριακό πρόβλημα είναι βεβαίως τα μάλιστα ευπρόσδεκτο. Τούτο σημαίνει, βεβαίως ότι δεν μπορώ απόψε να σας μιλήσω για ζητήματα πολιτικής, θα αντιλαμβάνεστε ότι η αναβολή αυτή είναι αναπόφευκτη. Είμαι βέβαιος ότι η μικρή χρονικά αναβολή είναι ορθή».
Μακμίλαν: Το σχέδιο τέθηκε στο Συμβούλιο του ΝΑΤΟ
Παράλληλα στο Λονδίνο ο πρωθυπουργός Μακμίλαν δήλωνε στη Βουλή ότι το σχέδιο εξηγήθηκε και στην Ελλάδα και στην Τουρκία. Επίσης, είπε, τέθηκε και ενώπιον του συμβουλίου του ΝΑΤΟ την προηγούμενη μέρα το οποίο και το συζήτησε και έτυχε γενικής αναγνώρισης.
«Κατόπιν τούτου ο κ. Σπάακ (ΓΓ του ΝΑΤΟ) εκ μέρους του Συμβουλίου διαβίβασε ψες προς την κυβέρνηση της Αγγλίας την ισχυρή παράκληση όπως αναβληθεί για 48 ώρες η ανακοίνωση στη Βουλή με την πεποίθηση ότι αυτή η μικρή αναβολή θα ήταν ωφέλιμη».
Ο Μακμίλαν είπε επίσης ότι έκρινε πως δεν μπορούσε να αγνοήσει την παράκληση των συμμάχων της χώρας στο ΝΑΤΟ.
Από τις εξελίξεις δήλωσε ικανοποιημένη και η αντιπολίτευση των Εργατικών με τον ηγέτη του κόμματος στη Βουλή να δηλώνει ότι το κόμμα του ήταν ικανοποιημένο διότι το κυπριακό τέθηκε ενώπιον του ΝΑΤΟ, ένα αίτημα που το κόμμα του είχε διατυπώσει από καιρό.
Ο ηγέτης των Φιλελευθέρων από την πλευρά του ρώτησε τον πρωθυπουργό αν εκτός από την παράκληση του Σπάακ είχε και την παράκληση των ηγετών των χωρών μελών του ΝΑΤΟ για να πάρει την απάντηση ότι ο ΓΓ της συμμαχίας μιλούσε εκ μέρους όλων των χωρών μελών.
