Ερωτηµατικά προκαλεί η στάση της Τουρκίας στο Κυπριακό. Από τη µια θέτει θέµα λύσης δύο κρατών στην Κύπρο και από την άλλη µετέχει στις διεργασίες που γίνονται για επανέναρξη των συνοµιλιών για οµοσπονδιακή λύση, όπως προνοείται από τον ΟΗΕ.
Ο επίκουρος καθηγητής στο Τµήµα Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήµιο Κύπρου, Νίκος Μούδουρος, εξηγεί την παραδοξότητα αυτή λέγοντας ότι η Άγκυρα επιχειρεί να περάσει τη γραµµή της µέσα από τις διαδικασίες του ΟΗΕ και σηµειώνει ότι αυτό δηµιουργεί νέα δεδοµένα και στα κατεχόµενα.
Το σκηνικό όπως διαµορφώνεται σήµερα, αναφορικά µε τη στάση της Τουρκίας στο Κυπριακό, φαντάζει αντιφατικό. Από τη µια η Άγκυρα µιλά για λύση δύο κρατών και από την άλλη φαίνεται να κάνει κάποια βήµατα προς την κατεύθυνση που δείχνει ο ΓΓ του ΟΗΕ. Π.χ. αποδέχθηκε το διορισµό της κας Ολγκίν και «έστειλε» τον κ. Τατάρ στην τριµερή συνάντηση στη Ν. Υόρκη, παρά τις δικές του αντιρρήσεις. Πώς ερµηνεύεται αυτή η στάση;
Ασφαλώς και είναι µια αντίφαση, όµως για να την κατανοήσουµε πρέπει να φέρουµε στο µυαλό µας δύο χαρακτηριστικά του τελευταίου χρονικού διαστήµατος που αφορούν την τουρκική κυβέρνηση και το Κυπριακό.
Το πρώτο είναι το ότι τα γνωστά 6 σηµεία του πλαισίου Γκουτέρες είναι ιστορική κληρονοµιά των ίδιων των διαπραγµατεύσεων. Και το κεκτηµένο αυτό συντελέστηκε και µε την παρουσία της ίδιας της Άγκυρας.
Παράλληλα, έχουµε ένα δεύτερο χαρακτηριστικό της τουρκικής κυβέρνησης, η οποία θέλει να χειρίζεται ανοικτά ζητήµατα -προβλήµατα- που αντιµετωπίζει η ίδια, στο διεθνές περιβάλλον, µε έναν τρόπο που να µη µεγεθύνονται αυτά τα προβλήµατα και να παρουσιάζεται η ίδια ως µέρος που επιθυµεί την επίλυση αυτών των προβληµάτων ή µε τρόπο που να φαίνεται ότι δεν φέρει την ευθύνη για τη διαιώνιση αυτών των προβληµάτων.
Συνεπώς, η παρουσία της τουρκικής κυβέρνησης στη διαδικασία του Κυπριακού και η πεποίθησή της ότι έχει το ηθικό προβάδισµα διεθνώς και ότι πρέπει να το κρατήσει αυτό, δηλαδή να µην της αποδίδονται ευθύνες για αδιέξοδα ή για διαιώνιση προβληµάτων (περιλαµβανοµένου και του Κυπριακού), την «αναγκάζουν» να µην είναι αρνητική τουλάχιστον στο παρόν στάδιο σε ό,τι αφορά το κυπριακό. Και όπως προκύπτει και από πληροφορίες, αυτό προσπαθεί να επιβάλει και στον κ. Τατάρ.
∆ηλαδή η Τουρκία µε τη στάση που τηρεί θέλει να αποφύγει τον καταλογισμό ευθύνης σε µια ενδεχόµενη αποτυχία της νέας προσπάθειας για το Κυπριακό;
Ναι, αλλά αυτή η προσπάθεια εµπεριέχει έναν ορθολογισµό που, είτε συµφωνεί κάποιος µε τη γραµµή της Άγκυρας είτε όχι, οφείλει να τον αναγνωρίσει.
Αυτός ο ορθολογισµός λέει πως επειδή µετά το Κραν Μοντανά επανήλθαν στην παλιά πολιτική των δύο κρατών κ.λπ. και επειδή αυτό εκφράστηκε και επί του εδάφους στα κατεχόµενα, η Τουρκία για να µπορέσει να υλοποιήσει οποιαδήποτε άλλη πολιτική, πέραν της οµοσπονδιακής, γνωρίζει πολύ καλά ότι θα πρέπει να την εντάξει στη λεγόµενη τελική διαδικασία υπό τον ΟΗΕ. Και αν ο τελικός της στόχος είναι τα δύο κράτη, να αποδείξει µέσα από διεθνώς νοµιµοποιηµένες διαδικασίες ότι η οµοσπονδιακή λύση έφτασε σε ένα τέλος και άρα πρέπει να συζητήσουµε άλλα µοντέλα λύσης, πιο εφικτά κατά την άποψή της.
Και δεν είναι τυχαίο πως και ο Πρόεδρος και ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας θέτουν ζήτηµα όπως στη νέα διευρυµένη άτυπη διάσκεψη που θα γίνει συζητηθούν άλλα µοντέλα λύσης υπό τον ΟΗΕ. Άρα ακόµα και την αποµάκρυνση από την οµοσπονδιακή λύση η Τουρκία τη θέτει στο πλαίσιο του διεθνούς οργανισµού. Βέβαια, το κατά πόσο θα µπορέσει να επιτύχει κάτι τέτοιο η Τουρκία είναι στο παρόν στάδιο άγνωστο. Είναι πολύ δύσκολος στόχος εξαιτίας της ύπαρξης συγκεκριµένων ψηφισµάτων στον ΟΗΕ.
Παρακολουθούµε τον τελευταίο καιρό τους τριγµούς στο «κοινοβουλευτικό» σύστηµα του ψευδοκράτους. Με όλες αυτές τις παράλληλες διεργασίες βλέπετε να αλλάζουν οι ισορροπίες στα κατεχόµενα;
Οι ισορροπίες στα κατεχόµενα αλλάζουν συνέχεια από το 2017 και εντεύθεν και µάλιστα σε καθηµερινή βάση, σε σηµείο που η κατάσταση που ίσχυε πριν το Κραν Μοντανά και αυτή που επικρατεί σήµερα να µην έχει καµία σχέση.
Εκείνο που άλλαξε πολύ είναι ο τρόπος που η Τουρκία διαχειρίζεται την πολιτική ζωή, παρεµβαίνοντας ακόµα και στα εσωτερικά του «κυβερνώντος» κόµµατος. Η Τουρκία πλέον από το 2020 προσαρτά ντε φάκτο τα κατεχόµενα µε διαφόρους τρόπους και παρεµβάσεις, υποβιβάζοντας τον πολιτικό ρόλο των Τουρκοκυπρίων και ιδιαίτερα της αντιπολίτευσης. Συνεπώς, η κατάσταση άλλαξε προς το χειρότερο και γι’ αυτό βλέπουµε ότι δηµιουργήθηκε ένα πιο έντονο πολωτικό κλίµα µεταξύ της Τουρκίας και της τ/κ αντιπολίτευσης.
Μέσα σε αυτό το κλίµα είναι εφικτό να δούµε αποµάκρυνση του Ερσίν Τατάρ στις «προεδρικές» εκλογές που θα γίνουν σε 11 µήνες;
Ναι, υπάρχει αυτό το ενδεχόµενο, αλλά και αυτό το θέµα είναι περίπλοκο.
Οι δηµοσκοπήσεις από το τέλος του 2023 δείχνουν αύξηση της δηµοφιλίας του Τουφάν Ερχιουρµάν και στη θέση των κοµµατικών προτιµήσεων πρώτο το Ρεπουµπλικανικό Τουρκικό Κόµµα.
Ωστόσο, σηµαντικό ρόλο θα παίξει και ποιος θα σχηµατίσει «κυβέρνηση» σε ένα ενδεχόµενο πρόωρων «βουλευτικών» εκλογών. Ρόλο θα παίξουν και τυχόν εξελίξεις στο Κυπριακό. Από ένα ενδεχόµενο θετικών εξελίξεων θα επωφεληθεί ο Ερχιουρµάν.
Με την ανάδειξη του Τουφάν Ερχιουρµάν, του ηγέτη του Ρεπουµπλικανικού Τουρκικού Κόµµατος, στην ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας θα αλλάξει κάτι στο Κυπριακό;
Επαναλαµβάνω ότι σε αυτό το ενδεχόµενο παίζει ρόλο και το ποιος θα σχηµατίσει «κυβέρνηση» σε νίκη στις «βουλευτικές» εκλογές. Τα πράγµατα θα είναι διαφορετικά αν ένας «πρόεδρος» θα έχει τη στήριξη δικής του «κυβέρνησης» ή αν δεν θα έχει τη στήριξη δικής του «κυβέρνησης».
Μπορεί η «κυβέρνηση» να µην έχει ρόλο στις διαπραγµατεύσεις, όµως έχει ρόλο στους νόµους που αφορούν π.χ. τις υπηκοότητες, το περιουσιακό κ.λπ., που επηρεάζουν το πώς θα χειριστεί τα πράγµατα ο «πρόεδρος».
Η στροφή της Κυπριακής ∆ηµοκρατίας προς τις ΗΠΑ πώς εκλαµβάνεται από τους Τουρκοκυπρίους;
Είναι νωρίς ακόµα να βγάλουµε συµπεράσµατα. Εκείνο που φαίνεται όµως από ένα τµήµα της τ/κ δεξιάς είναι µια θετική αντίληψη για προοπτική ένταξης της Κύπρου στο ΝΑΤΟ. Μέσα από αυτό το ενδεχόµενο η τ/κ δεξιά βλέπει τρόπους νοµιµοποίησης της παραµονής τουρκικών στρατευµάτων στο νησί.
Στον ελλαδοτουρκικό διάλογο προτεραιότητα φαίνεται να έχουν τα «εύκολα» θέµατα
Η προσπάθεια για ελλαδοτουρκική προσέγγιση βοηθά τις προσπάθειες λύσης του Κυπριακού ή αυτό είναι εκτός ατζέντας;
Θεωρητικά µπορεί να πει κάποιος ότι κάθε ουσιαστική προσέγγιση για την επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών σε κάποια φάση επηρεάζει και το κυπριακό πρόβληµα.
Στην πιο πρόσφατη προσπάθεια, τουλάχιστον από πλευράς της Άγκυρας παρατηρείται ένα στοιχείο, το οποίο όσο περνά ο καιρός γίνεται και πιο έντονο, ότι προχωρούµε στη λεγόµενη διαµερισµατοποίηση των προβληµάτων.
Η τακτική αυτή υπογραµµίζει τη συζήτηση ζητηµάτων που διαφαίνεται ότι θα υπάρξει κάποια προσέγγιση, ενώ υποβαθµίζονται ζητήµατα που είναι εκ των προτέρων δύσκολα σε συµφωνία.
Αν το Κυπριακό εµπίπτει για την Τουρκία σε αυτό το επίπεδο και θα προτιµήσει να το υποβαθµίσει, τότε έχουµε ένα νέο χαρακτηριστικό ελληνοτουρκικών σχέσεων όπου το Κυπριακό δεν παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Για να το κρίνουµε αυτό θα πρέπει να δούµε και πώς θα συµπεριφερθεί και η Ελλάδα ως προς αυτό το θέµα στην πορεία.
