Το σχέδιο Μακμίλαν και η απειλή τριχοτόμησης της Κύπρου
Το κυπριακό στα πλοκάμια του ΝΑΤΟ και οι βρετανικές επιφυλάξεις
Μέρος 9ο
Του Μιχάλη Μιχαήλ
Στο σημείωμα μας του περασμένου Σαββάτου είδαμε την άμεση και απροκάλυπτη ανάμιξη του ΝΑΤΟ στο κυπριακό με στόχο να δοθεί μια πρόταση για την Κύπρο από την βρετανική κυβέρνηση η οποία να μην διαταράσσει τις ισορροπίες στην περιοχή και κυρίως να μην προκαλέσει προβλήματα στις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας και να κινδυνεύσει η ενότητα της δυτικής συμμαχίας στην περιοχή.
Αυτή η παρέμβαση, όπως και οι παρεμβάσεις που ακολούθησαν για τη σύναψη των συμφωνιών Ζυρίχης Λονδίνου αλλά και η ΝΑΤΟϊκή ανοχή σε παρεκτροπές στην Κύπρο με αποκορύφωμα τα όσα συνέβησαν μέχρι το 1974, αποδεικνύουν τα όσα είχαμε αναφέρει πολλές φορές πως η όλη προσπάθεια για απαλλαγή της Κύπρου από τη βρετανική κατοχή διεξαγόταν μέσα στο πλαίσιο της λύσης του κυπριακού μέσα στα δυτικά – ΝΑΤΟϊκά πλαίσια.
Πρώτιστο καθήκον η διατήρηση της ασφάλειας της Δύσης
Οι διαφορές Ελλάδας και Τουρκίας σε σχέση με τις βρετανικές προτάσεις διατάρασσαν αυτές τις σχέσεις. Και η πρώτιστη έγνοια της βρετανικής κυβέρνησης ήταν ακριβώς να μην υπάρξει οποιαδήποτε παρεκτροπή.
Αυτό το παραδέχθηκε ο ίδιος ο πρωθυπουργός Μακμίλαν, ο οποίος μιλώντας στη Βουλή των Κοινοτήτων εξηγούσε για ποιο λόγο συμβουλεύθηκε και τον αρχηγό της αντιπολίτευσης ύστερα από τις παρεμβάσεις του ΓΓ του ΝΑΤΟ.
Σύμφωνα με τη «Χαραυγή» της 18ης Ιουνίου 1958, αναμεταδίδοντας ανταπόκριση του πρακτορείου Ρόιτερ, ο Μακμίλαν σημείωνε μεταξύ άλλων στην ομιλία του ότι «Είμαστε μέλη μια συμμαχίας την οποία οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε ζωτική για την άμυνα της Δύσης. Μια ατυχής αναφορά υπάρχει μεταξύ δύο μελών της και κατά κάποιο τρόπο μεταξύ της Βρετανίας».
Ο Μακμίλαν πρόσθεσε ότι «Η θέση της Βρετανίας κατά τις επόμενες 48 ώρες (που ζητήθηκε αναβολή της δημοσιοποίησης της βρετανικής πρότασης) είναι να αφήνει στους συνεργάτες της στο Συμβούλιο του ΝΑΤΟ να δουν ποια βοήθεια μπορούν να παράσχουν στο έργο της συμφιλίωσης. Θα είναι σώφρον να αφεθεί το καθήκον αυτό, κατά την παρούσα στιγμή, σε εκείνα τα έθνη που είναι διατεθειμένα να το αναλάβουν».
Και οι εργατικοί υπέρ της ανάμιξης του ΝΑΤΟ
Στο ίδιο μήκος κύματος μίλησε και ο αρχηγός της αντιπολίτευσης, των Εργατικών. Ο Γκέιτσκελ είπε στη Βουλή ότι το κόμμα του χαίρεται γιατί την ύστατη στιγμή το κυπριακό τέθηκε ενώπιον του ΝΑΤΟ.
Είπε μεταξύ άλλων ότι «Ο τρόπος αυτός δράσης υποστηρίχθηκε επανειλημμένα κατά το παρελθόν από το Εργατικό Κόμμα».
Η βρετανική Αριστερά στιγματίζει τη βρετανική πολιτική
Ενδιαφέρον πάντως προκαλεί η αντίδραση της Αριστεράς στη Βρετανία η οποία επέκρινε τη βρετανική πολιτική η οποία υπέθαλπε τη βιαιότητα που ασκείτο από μέλη της Τ/κυπριακής κοινότητας εναντίον των Ε/κυπρίων.
Σύμφωνα με ανταπόκριση του Τεύκρου Ανθία από το Λονδίνο, σε εξάστηλο άρθρο του στην εφημερίδα «Νιους Κρονίκλ» ο Τζέημς Κάμερον κατηγόρησε τη Μεγάλη Βρετανία ότι αυτή δημιούργησε το «κυπριακό τέρας» χαρακτηρίζοντας την κυβέρνηση της χώρας ως ένοχη για την ενθάρρυνση της τουρκικής αδιαλλαξίας και υπέβαλε τρία ερωτήματα: «Γιατί επιτρέπεται στο τουρκικό ραδιόφωνο να σκορπίζει την προπαγάνδα του στην Κύπρο ενώ από ένα χρόνο αποκλείσθηκε επίσημα το ελληνικό ραδιόφωνο;
Πώς μπορεί ο κ. Ντενκτάς να συνεχίζει τις εμπρηστικές ομιλίες του με τρόπο που θα μπορούσε να οδηγήσει στη φυλακή κάθε Έλληνα Κύπριο;
Πώς περιμένει η κυπριακή (αποικιακή) κυβέρνηση να ελέγχει τις διακοινοτικές ταραχές όταν οι αστυνομικές δυνάμεις είναι ολότελα τουρκικές;»
Αναφορικά με το σχέδιο της βρετανικής κυβέρνησης ο Κάμερον παρατήρησε ότι η μόνη ρεαλιστική λύση είναι η επανεξέταση του ζητήματος της επανόδου του Μακαρίου στην Κύπρο.
Διερωτήθηκε επίσης σε ποιο βαθμό οι Εργατικοί συμμάχησαν με τους Συντηρητικούς ξεχνώντας τη διακήρυξη του Μπράιντον (την οποία συνυπέγραψαν) για την αυτοδιάθεση της Κύπρου. «Αν αυτοί την ξέχασαν μπορούν να είναι σίγουροι ότι η Κύπρος δεν την ξέχασε», τόνιζε στο άρθρο του ο Κάμερον.
Τριμερή διάσκεψη προωθεί το ΝΑΤΟ
Παράλληλα η αθηναϊκή εφημερίδα «Ελευθερία» στην έκδοση της της 19ης Ιουνίου 1958, σε εκτενές άρθρο της για τα τεκταινόμενα αναφερόταν στην παρέμβαση του ΝΑΤΟ στα της Κύπρου, αποκαλύπτοντας ότι η βορειοατλαντική συμμαχία προωθούσε τη σύγκλιση τριμερούς διάσκεψης (Βρετανίας, Ελλάδας, Τουρκίας) για συζήτηση των βρετανικών προτάσεων και αντιμετώπιση των αρνητικών στάσεων Ελλάδας και Τουρκίας έναντι του σχεδίου.
Επικαλούμενη διασταυρωμένες πληροφορίες η αθηναϊκή εφημερίδα έγραφε ότι το Μόνιμο Συμβούλιο του ΝΑΤΟ σε συνεδρία του που θα πραγματοποιείτο την επομένη, 20 Ιουνίου, θα επιζητούσε όπως επιβάλει στην Ελλάδα τριμερή διάσκεψη με στόχο την αποδοχή από την Ελλάδα του βρετανικού σχεδίου.
Οι πληροφορίες της εφημερίδας ανέφεραν επίσης ότι ο ΓΓ του ΝΑΤΟ σκοπεύει να χρησιμοποιήσει την επιρροή των δέκα μελών του Συμβουλίου του ΝΑΤΟ για να πάρει τη συγκατάθεσης της Ελλάδας και της Τουρκίας για τη σύγκληση τριμερούς διάσκεψης.
Στο μεταξύ έγινε γνωστό ότι η Τουρκία αποδέχθηκε τη σύγκληση της τριμερούς.
Οι ΗΠΑ πιέζουν Ελλάδα και Τουρκία για αποδοχή του σχεδίου
Στο ίδιο δημοσίευμα γινόταν αναφορά στις αμερικανικές εφημερίδες της προηγούμενης μέρας στις οποίες ήταν έντονη η ανησυχία τους για την έκρυθμη κατάσταση που επικρατούσε στο Λίβανο και στην ανάγκη αντιμετώπισης της κρίσης. Στο μεταξύ στην Κύπρο είχαν φτάσει μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις των Βρετανών οι οποίες ήταν έτοιμες να επέμβουν στο Λίβανο.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η αρθρογραφία του αμερικανικού τύπου μετέφερε την ανησυχία για όσα συνέβαιναν στο Λίβανο σε συνδυασμό με την εκκρεμότητα διευθέτησης του κυπριακού και την επιδείνωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Αναφερόταν επίσης ότι ο πρωθυπουργός Μακμίλαν είχε ζητήσει από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Αϊζενχάουερ την προσωπική του παρέμβαση προς Ελλάδα και Τουρκία για εκτόνωση της μεταξύ τους έντασης.
Και σ’ αυτό το πλαίσιο οι Αμερικανοί ασκούσαν πιέσεις παρασκηνιακά δια της διπλωματικής οδού. Ανάμεσα σε όσα ζητήθηκαν από την Ελλάδα ήταν να μην προχωρήσει με εγγραφή στον ΟΗΕ της συζήτησης του κυπριακού.
Η αμερικανική πίεση περιστρεφόταν γύρω από το ότι μια τέτοια ενέργεια από πλευράς Ελλάδας θα απέφερε την υποστήριξη προς την Ελλάδα και τους Κύπριους μόνο από τη Σοβιετική Ένωση η οποία θα εκμεταλλευόταν το θέμα για να κερδίσει συμπάθεια τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο. Κι αυτό θα είχε ως συνέπεια την αύξηση της επιρροής της Αριστεράς στις δύο χώρες.
Οι Τούρκοι δηλώνουν ότι ξεκίνησε η διχοτόμηση
Ενώ συντελούνταν όλα αυτά, τούρκος εκπρόσωπος δήλωνε ότι από το προηγούμενο βράδυ (της 18ης Ιουνίου 1958) ξεκίνησε η εφαρμογή της διχοτόμησης.
Σύμφωνα με την αθηναϊκή «Ελευθερία» ο εκπρόσωπος είχε δηλώσει ότι «η διχοτόμηση ακολουθεί ήδη την ομαλή πορεία της χωρίς οποιαδήποτε επίσημη αναγνώριση» υπονοώντας την ευρεία έκτασης μετακίνησης Τούρκων που διέμεναν στις ελληνικές συνοικίες των κυριότερων πόλεων της Κύπρου προς συνοικίες που κατοικούσαν Τούρκοι. Το αντίστροφο συνέβαινε με τους Ε/κύπριους κατοίκους που έφευγαν και μετακινούνταν σε περιοχές κατοικούμενες από Έλληνες.
Περαιτέρω ο Τούρκος εκπρόσωπος είπε ότι το επόμενο βήμα θα ήταν η αναγνώριση του γεγονότος το οποίο ήδη συντελείται στην πράξη.
Πληροφορούσε μάλιστα ότι συγκροτήθηκε ειδική επιτροπή μέριμνας στην τουρκική συνοικία της Λευκωσίας, προσθέτοντας ότι όλοι οι Τούρκοι έμποροι καλούνταν να καταβάλουν εθελοντικά και ανεπίσημα τους δημοτικούς φόρους. Είπε ακόμη ότι τουρκικές τράπεζες πρόσφεραν χρηματικά ποσά για την ενίσχυση όσων είχαν μετακινηθεί στις τούρκικες συνοικίες.
