Ανακοινώνεται το σχέδιο, αντιδράσεις και από τον βρετανικό τύπο
Μέρος 10ο
Του Μιχάλη Μιχαήλ
Η όλη εξέλιξη των πραγμάτων στην τετραετία 1955-59, όπου στην Κύπρο δρούσε το ένοπλο κίνημα της ΕΟΚΑ υπήρξε καθοριστική για το μέλλον της Κύπρου. Σήμερα με την απόσταση του χρόνου και με τα όσα έχουν συμβεί, αρκετοί κρίνουν, επαινούν και επικρίνουν με μεγάλη ευκολία, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τα δεδομένα που είχαν δημιουργηθεί.
Επιρρίπτουν επίσης την ευθύνη στην πολιτική ηγεσία για απεμπόληση του στόχου της ένωσης λες κι αυτή μας προσφερόταν στο πιάτο κι εμείς την απορρίπταμε. Ακόμα και αρκετοί ιστορικοί ξεμπερδεύουν με μερικές γραμμές αυτή την κρίσιμη και σημαντική χρονική περίοδο των τεσσάρων χρόνων και ιδιαίτερα τον κίνδυνο της διχοτόμησης αλλά και της τριχοτόμησης της Κύπρου αντί της επίτευξης της ένωσης.
Δεν αναφέρονται σε όσα μέχρι τώρα καταγράψαμε για τις πιέσεις τόσο από το ΝΑΤΟ όσο και από τις ΗΠΑ για αποδοχή του τριχοτομικού σχεδίου Μακμίλαν με μόνη έγνοια αυτών που πίεζαν όχι το καλό της Κύπρου αλλά των δικών τους συμφερόντων όπως έχουμε ήδη καταγράψει.
Εντείνονται οι πιέσεις ΗΠΑ και ΝΑΤΟ προς την Ελλάδα
Ενώ η 48ωρη αναβολή που δόθηκε στην ανακοίνωση του σχεδίου όδευε προς το τέλος του οι πιέσεις του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ προς την Ελλάδα για αποδοχή του σχεδίου εντείνονταν, όπως μετέδιδε ο ανταποκριτής της Χαραυγής, αλλά κι άλλων εφημερίδων από την Αθήνα και το Λονδίνο.
Η ανταπόκριση της Χαραυγής από το Λονδίνο, που δημοσιεύθηκε στις 19 Ιουνίου 1958, είχε τον τίτλο «Συντηρητικοί και Φιλελεύθεροι αισιοδοξούν ότι το ΝΑΤΟ θα προωθήσει το Βρετανικό Σχέδιο».
Στην ανταπόκριση αναφερόταν πως το κίνητρο του ΝΑΤΟ ήταν η έκρυθμη κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο και κυρίως η κρίση στο Λίβανο. Στο μεταξύ στην Κύπρο συνεχιζόταν η άφιξη μεγάλου αριθμού βρετανικών στρατευμάτων τα οποία ήταν έτοιμα να επέμβουν στην γειτονική χώρα.
Έτσι το ΝΑΤΟ δεν αποκλειόταν να προτείνει και επουσιώδης τροποποιήσεις στο σχέδιο προκειμένου να γίνει αποδεκτό και από την Ελλάδα αφού ήδη η Τουρκία το είχε αποδεχθεί.
Παράλληλα, σύμφωνα με την ανταπόκριση, δεξιές βρετανικές εφημερίδες, όπως η «Μάντσεστερ Γκάρντιαν» και η «Ντέιλι Τέλεγκραφ» τάσσονταν υπέρ της παρέμβασης του ΝΑΤΟ με τη δεύτερη να απειλεί ότι αν δεν γίνει αποδεχτό το σχέδιο, τότε η Κύπρος θα ζήσει σε ένα σκοτεινό, αιματηρό και εξαθλιωμένο μέλλον!
Το σχέδιο ανοίγει τον δρόμο για τον διαμελισμό
Υπήρχαν ωστόσο και οι αντίθετες φωνές του βρετανικού τύπου.
Η «Ντέιλι Γουέρκερ» επέκρινε την παρέμβαση του ΝΑΤΟ γράφοντας ότι «Αν το ΝΑΤΟ νομίζει ότι σ’ αυτό το στάδιο μπορεί να συμβιβάσει τις κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας, είναι ένοχο της πιο παράλογης πολιτικής φαντασίας». Η εφημερίδα εξηγούσε ότι η προοπτική του σχεδίου είναι η διχοτόμηση και ο αποκλεισμός κάθε ευκαιρίας για αυτοδιάθεση. Επισήμαινε δε ότι «η εισήγηση ότι ο Βρετανός κυβερνήτης της Κύπρου θα συμβουλεύετο από ένα Έλληνα και ένα Τούρκο αντιπρόσωπο, διοριζόμενους από τις κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας μπορεί να φαίνεται σαν μια προσπάθεια για συνδιαλλαγή, στην πραγματικότητα όμως θα ανάψει τους ανταγωνισμούς».
Εναντίον της παρέμβασης του ΝΑΤΟ τάχθηκε και η «Ντέιλι Εξπρές» αλλά μόνο για να υποστηρίξει το βρετανικό ιμπεριαλιστικό γόητρο και να διαιωνίσει τη βρετανική κυριαρχία στην Κύπρο.
Στην ίδια έκδοση η Χαραυγή αναφερόταν σε δημοσίευμα των «Τάιμς» το οποίο μετέδιδε πληροφορίες για το περιεχόμενο του τελικού σχεδίου, το οποίο όπως εκτιμούσε η ανταπόκριση, άνοιγε το δρόμο για τον διαμελισμό της Κύπρου.
Η ανακοίνωση του βρετανικού σχεδίου αποδεικνύει τον διαμελιστικό χαρακτήρα του
Τελικά στις 19 Ιουνίου 1958 ο πρωθυπουργός της Βρετανίας ανακοίνωσε το σχέδιο της κυβέρνησης του για την Κύπρο. Η ανακοίνωση έγινε παράλληλα και στην Κύπρο με διάγγελμα του κυβερνήτη σερ Χιου Φουτ.
Ανακοινώνοντας το σχέδιο, σύμφωνα με την αθηναϊκή «Ελευθερία» της 20ης Ιουνίου 1958, ο βρετανός πρωθυπουργός, το χαρακτήρισε ως «πείραμα συνεταιρισμού μεταξύ των κοινοτήτων της Κύπρου και μεταξύ των κυβερνήσεων Βρετανίας, Ελλάδας και Τουρκίας».
Τα κυριότερα σημεία του σχεδίου ήταν:
1. Η Ελληνική και τουρκική κυβέρνηση καλούνται να ορίσουν από ένα αντιπρόσωπο ο οποίος θα συνεργάζεται για τον κυβερνήτη για την εκτέλεση του σχεδίου.
2. Η Κύπρος θα διαθέτει αντιπροσωπευτική κυβέρνηση και η κάθε κοινότητα θα εξασφαλίσει την αυτονομία της στις εσωτερικές της υποθέσεις και θα διαθέτει δική της Βουλή.
3. Οι κύπριοι θα έχουν διπλή υπηκοότητα. Οι Έλληνες την βρετανική και την ελληνική και οι Τούρκοι επίσης την βρετανική και την τουρκική.
4. Θα συσταθεί συμβούλιο του οποίου θα προεδρεύει ο κυβερνήτης και σ’ αυτό θα συμμετέχουν οι αντιπρόσωποι της Ελλάδας και της Τουρκίας, καθώς και έξι υπουργοί, τέσσερις Έλληνες και δύο Τούρκοι. Το συμβούλιο θα ήταν υπεύθυνο για την εσωτερική διοίκηση με εξαίρεση τις υποθέσεις που θα αφορούσαν τις υποθέσεις των δύο κοινοτήτων και της εσωτερικής ασφάλειας.
5. Ο κυβερνήτης θα διέθετε εξουσίες οι οποίες θα απέβλεπαν στην εξασφάλιση της κατοχύρωσης των συμφερόντων των δύο κοινοτήτων.
6. Ο κυβερνήτης θα διεύθυνε επίσης τις εξωτερικές υποθέσεις, την άμυνα και την εσωτερική ασφάλεια, ενεργώντας κατόπιν συνεννόησης με τους αντιπροσώπους των κυβερνήσεων της Ελλάδας και της Τουρκίας.
7. Οι αντιπρόσωποι της Ελλάδας και της Τουρκίας θα είχαν το δικαίωμα να παραπέμπουν σε δικαστική διαιτησία κάθε νομοθεσία την οποία θα θεωρούσαν ως μεροληπτική.
Φουτ: Η Κύπρος θα απολαμβάνει πλεονεκτήματα από την τριμερή διοίκηση
Την ίδια μέρα ο κυβερνήτης της Κύπρου σερ Χιου Φουτ απηύθυνε διάγγελμα προς τους κύπριους, ενημερώνοντάς τους για το περιεχόμενο του σχεδίου.
Στην εισηγητική του αναφορά, σύμφωνα με τις εφημερίδες, συνόψισε στο ότι η Κύπρος θα απολαμβάνει τα πλεονεκτήματα της βρετανικής Κοινοπολιτείας, καθώς επίσης με την Ελλάδα και την Τουρκία, με τους Έλληνες Κύπριους να έχουν τη διπλή υπηκοότητα, ανάλογα με την εθνικότητα τους.
Η Βρετανία μαζί με τις άλλες δύο χώρες θα συνεργαστούν για την ευημερία, την πρόοδο και την ειρήνη στην Κύπρο. Χαρακτήρισε επίσης ως ανάπτυξη της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας αφού η κάθε κοινότητα θα ασχολείται με τα δικά της εσωτερικά θέματα.
Ο Φουτ κάλεσε επίσης όλους να διαβάσουν τις προτάσεις και να τις δουν με θετικό φακό κι όχι αρνητικά.
Στη συνέχεια ο βρετανός κυβερνήτης ανέλυσε τις πρόνοιες του βρετανικού σχεδίου και υπογράμμισε πως αν οι προτάσεις γίνουν αποδεκτές «η κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητας, νοουμένου ότι θα επιφυλάσσοντο εις το Ηνωμένο Βασίλειο τέτοιες Βάσεις και διευκολύνσεις οι οποίες θα ήταν δυνατόν να ήταν αναγκαίες για την εκπλήρωση των διεθνών υποχρεώσεων, θα ήταν διατεθειμένη, κατά τον κατάλληλο χρόνο να προχωρήσει περισσότερο και να συμμερισθεί την κυριαρχία του νησιού με τους Έλληνες και τους Τούρκους συμμάχους της, συμβάλλουσα έτσι σε διαρκή διευθέτηση».
Ο κυβερνήτης είπε ακόμη ότι με τη διευθέτηση που προτείνει η Μ. Βρετανία θα ήταν όλοι κερδισμένοι και κανένας χαμένος.
ΛΕΖΑΝΤΕΣ
1. Ως σχέδιο οριστικής δουλείας για την Κύπρο χαρακτήρισε στον πρωτοσέλιδο τίτλο της το βρετανικό – τριχοτομικό – σχέδιο η αθηναϊκή εφημερίδα «Ελευθερία».
2. Ο κυβερνήτης Χιου Φουτ συνομιλεί με τους Μακάριο και Κιουτσούκ έξω από το κυβερνείο μετά την υπογραφή των συμφωνιών του Λονδίνου.
