Του
Καλλή Αντούνα
Σύµφωνα µε πρόσφατα στοιχεία που δηµοσίευσε η Eurostat, η στατιστική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε αντίθεση µε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπου όσο αυξάνεται το µορφωτικό επίπεδο, το ποσοστό ανεργίας µειώνεται για άτοµα ηλικίας 25 έως 74 ετών, στην Κύπρο το επίπεδο ανεργίας είναι ίδιο σε όλα τα επίπεδα µόρφωσης.
Τα στοιχεία που ανακοίνωσε η Eurostat, µε έτος αναφοράς το 2023, δείχνουν την κατάσταση που επικρατεί στον ευρωπαϊκό ανεργιακό χάρτη. Σε πολλές χώρες είναι εµφανής η αναντιστοιχία ανάµεσα στην προσφορά και τη ζήτηση δεξιοτήτων. Ενδεικτικά είναι τα αποτελέσµατα του πρώτου κύκλου της Εθνικής Έρευνας Παρακολούθησης Αποφοίτων Ανώτερης Εκπαίδευσης (στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Έρευνας Eurograduate), που κατέδειξε ότι το 46% των απόφοιτων Ανώτερης Εκπαίδευσης απασχολείται σε θέσεις εργασίας που δεν αντιστοιχούν στο επίπεδο των προσόντων του και το 20% σε θέσεις εργασίας που δεν ανταποκρίνονται καν στο πεδίο σπουδών του.
Τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας στην ΕΕ καταγράφηκαν για άτοµα µε χαµηλό µορφωτικό επίπεδο φθάνοντας το 34,3% στη Σλοβακία, ενώ στη Σουηδία περιορίζεται στο 18,5% και στη Λιθουανία στο 17,3%. Αντίθετα, τα χαµηλότερα ποσοστά αφορούν το εργατικό δυναµικό µε υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης στην Τσεχία, την Πολωνία και τη Ρουµανία (όλα τα κράτη µε 1,2%).
Το περίεργο είναι ότι στην Κύπρο το ποσοστό ανεργίας στα άτοµα µε ψηλό επίπεδο µόρφωσης είναι 5%, στα άτοµα µεσαίου µορφωτικού επιπέδου 5,3% και στα άτοµα χαµηλού µορφωτικού επιπέδου 5%, ενώ για παράδειγµα στην Ελλάδα το ποσοστό ανεργίας στα άτοµα µε υψηλό µορφωτικό επίπεδο είναι 7,6%, στα άτοµα µεσαίου µορφωτικού επιπέδου 11,7% και στα άτοµα χαµηλού µορφωτικού επιπέδου 12%.
Παρόλο που η έρευνα δίνει και περαιτέρω στοιχεία, όπως τα ποσοστά ανεργίας ανά βαθµό αστικοποίησης, τα ποσοστά µακροχρόνιας ανεργίας ή το τελευταίο επάγγελµα αυτών που πλέον δεν εργάζονται, απουσιάζουν οι ποιοτικές µετρήσεις, οι οποίες ενδιαφέρουν περισσότερο την ίδια την κοινωνία, όπως διαφάνηκε και στα σχόλια κάτω από την είδηση της εν λόγω έρευνας.
Μεταξύ των ερωτηµάτων που τέθηκαν ήταν το κατά πόσο οι απόφοιτοι πανεπιστηµίων εργάζονται σε χώρους εργασίας συναφείς µε τις σπουδές τους, ποιες οι ευθύνες των Συµβούλων Επαγγελµατικού Προσανατολισµού στα σχολεία, σε ποιους κλάδους καταλήγουν να εργάζονται άτοµα µεσαίου και χαµηλού µορφωτικού επιπέδου και κατά πόσο καλύπτονται οι ανάγκες σε επιστηµονικό προσωπικό.
Για να απαντήσουµε σε αυτά τα ερωτήµατα αποταθήκαµε στον κ. Άριστο Κωνσταντίνου, Σύµβουλο Επαγγελµατικού Προσανατολισµού, ο οποίος ασχολείται µε την αγορά εργασίας.
«Ο κόσµος γύρισε την πλάτη σε κλάδους στους οποίους δεν βλέπει µέλλον»
Ο κ. Κωνσταντίνου εξήγησε ότι αρκετός κόσµος υπεραπασχολείται και σε αυτό µεγάλη ευθύνη παίζουν ρόλο δύο παράγοντες.
Ο πρώτος αφορά το πτυχίο που παίρνει κάποιος. «Για παράδειγµα, αν τελειώσεις Νοσηλευτική µπορείς να εργαστείς ως νοσηλευτής, αν όµως τελειώσεις Κοινωνιολογία εκεί µπλέκεται η κατάσταση, γιατί µπορείς να εργαστείς ως κοινωνικός λειτουργός ή γραφέας στο Δηµόσιο, ή µπορείς να κάνεις αλλαγή καριέρας κάνοντας ένα µεταπτυχιακό», σηµείωσε. Οπότε το πτυχίο διαδραµατίζει έναν πολύ σηµαντικό ρόλο, καθώς υπάρχουν πτυχία που είναι γενικής γνώσης και άλλα που σε καταρτίζουν για να µπορείς να εξασκήσεις κάποιο συγκεκριµένο επάγγελµα.
Ο δεύτερος παράγοντας, συνέχισε, είναι ότι υπάρχει αρκετός κόσµος ο οποίος, δυστυχώς, κάνει αίτηση σε ένα ∆ηµόσιο Πανεπιστήµιο και µπορεί να εξασφαλίσει θέση σε οποιοδήποτε Τµήµα, χωρίς να γνωρίζει τι θέλει να σπουδάσει. «Για παράδειγµα, κάποιος που διεκδικεί να περάσει ∆ηµοσιογραφία, µε τα µαθήµατα που έχει µπορεί επίσης να περάσει Κοινωνιολογία, Τουρκικές Σπουδές, Πολιτικές Επιστήµες κ.α. Οπότε µπορεί να µην περάσει αυτό που ήθελε, αλλά επειδή είναι δωρεάν σπουδάζει, παίρνει το πτυχίο και τελειώνοντας δυσκολεύεται να βρει δουλειά», σχολίασε.
Ωστόσο αυτό σε κάποιους κλάδους φαίνεται να αλλάζει. Ο κ. Κωνσταντίνου φέρνει το παράδειγµα του κλάδου Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήµιο Κύπρου. Ενώ ήταν κάποτε ένας κλάδος µε τροµερό ανταγωνισµό, φέτος παρατηρήθηκε ότι ενώ το Τµήµα προσέφερε 40 θέσεις στην Α’ Κατανοµή, άνοιξε στη συνέχεια 37 θέσεις για µετεγγραφές (ο αριθµός των θέσεων εξαρτάται από τις εναποµείνασες µετά και τη Β’ Κατανοµή του Σεπτέµβρη). Άρα µόνο 3 θέσεις δόθηκαν από την Α’ Κατανοµή.
«Ο ίδιος ο κόσµος γύρισε την πλάτη σε κάποιους κλάδους στους οποίους δεν βλέπει να έχει µέλλον. Αυτό είναι συνυφασµένο και µε τη µείωση των µαθητών που επιλέγουν κατευθύνσεις στο Λύκειο, πέραν του Οικονοµικού και του Πρακτικού, επειδή έχουν καταλάβει ότι µε αυτές τις επιλογές δεν έχουν πολλούς κλάδους να σπουδάσουν», ανέφερε.
Καταληκτικά, λοιπόν, ο ένας παράγοντας είναι το να µπορείς να βρεις εργασία σε αυτή την οικονοµία µε ένα πτυχίο και το δεύτερο που παίζει ρόλο είναι ότι πολλοί τυχαίνει να σπουδάζουν σε κάποιους κλάδους που δεν έχουν πέραση απλά επειδή εκεί εξασφάλισαν θέση.
«Ενώ έχουµε καταρτισµένους ΣΕΑ, δεν έχουν το χρόνο να βοηθήσουν»
Σχετικά µε τις ευθύνες των Συµβούλων Επαγγελµατικού Προσανατολισµού στα σχολεία, επεσήµανε πως «ο σύµβουλος σε ένα σχολείο έχει διπλό ρόλο: του επαγγελµατικού προσανατολισµού και της συµβουλευτικής αγωγής».
Ο επαγγελµατικός προσανατολισµός σχετίζεται µε την καθοδήγηση των µαθητών για τις κατευθύνσεις που επιλέγει και η συµβουλευτική αγωγή σχετίζεται µε οτιδήποτε άλλο, παραδείγµατος χάρη bullying, παραβατικές συµπεριφορές, ναρκωτικά, βία στην οικογένεια και άλλα ζητήµατα τα οποία καταλήγουν στον σύµβουλο και αυτός αναλαµβάνει είτε να δηµιουργήσει οµάδες παρέµβασης είτε να τα παραπέµψει κ.ο.κ.
«∆υστυχώς, λόγω των προβληµάτων που σχετίζονται µε τη συµβουλευτική αγωγή, οι σύµβουλοι δαπανούν τον περισσότερο χρόνο σε αυτά τα ζητήµατα και δεν έχουν τόσο χρόνο να ασχοληθούν µε τον επαγγελµατικό προσανατολισµό, ο οποίος έρχεται σε δεύτερη µοίρα. Οπότε καταλήγουµε ενώ έχουµε καταρτισµένους συµβούλους, να µην έχουν το χρόνο να βοηθήσουν», τόνισε.
«Με τίποτα δεν καλύπτονται οι ανάγκες της αγοράς»
Ερωτηθείς σχετικά µε τις επιλογές που έχουν για εργασία άτοµα µεσαίου και χαµηλού επιπέδου µόρφωσης, ανέφερε πως οι περισσότεροι βρίσκουν εργασία στις υπηρεσίες, κάτι που φαίνεται και από τα στοιχεία που δηµοσιεύει η Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου ∆υναµικού (ΑνΑ∆). «Όταν λέµε υπηρεσίες, εννοούµε τη λιανική και χονδρική πώληση, τα εστιατόρια, την τουριστική βιοµηχανία κτλ», σηµείωσε.
Απαντώντας στο ερώτηµα κατά πόσο καλύπτονται οι ανάγκες της αγοράς εργασίας, διευκρίνισε πως αυτές «δεν καλύπτονται µε τίποτα». Μάλιστα, ανέφερε πως στην Κύπρο σπουδάζουν περισσότεροι απ’ ό,τι χρειάζονται. Παρότι, διευκρίνισε, αν κοιτάξουµε και τις προβλέψεις της ΑνΑ∆, αυξάνεται η ζήτηση στον τριτογενή τοµέα, όπου χρειάζονται περισσότεροι απόφοιτοι, «εν τούτοις για να δουλέψει ο τοµέας αυτός χρειαζόµαστε και ανθρώπους που να µην έχουν πανεπιστηµιακή εκπαίδευση και να µπορούν να εργαστούν», πρόσθεσε.
«Από τη στιγµή που κάποιος πάει να σπουδάσει, λ.χ. ∆ιοίκηση Ξενοδοχείων, µπορεί να σκέφτεται “µα καλά, θα εργάζοµαι ως γκαρσόνι για να γίνω διευθυντής;” Ναι, µπορεί να χρειαστεί, αλλά οι περισσότεροι δεν έχουν την υποµονή να το κάνουν, οπότε µπορεί να µη συνεχίζουν τις σπουδές τους, είτε οι γονείς τους να µην τους αφήνουν να σπουδάζουν, καθώς είναι και ο βασικός τους “χρηµατοδότης”», κατέληξε.
