Μπορεί η ενίσχυση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού να συμβάλει στην ευημερία της κοινωνίας και την αντιμετώπιση της φτώχειας;
Σε θεωρητικό επίπεδο αυτό είναι εφικτό, αφού η ενίσχυση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού μπορεί να δώσει σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις τα εφόδια να λαμβάνουν πιο ορθολογιστικές αποφάσεις στη βάση των δικών τους δεδομένων. Σε πρακτικό επίπεδο, όμως, σε μια κοινωνία η οποία ζει «σήμερα μπροστάντζα, αύριο βερεσέ», πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα για να επιτευχθεί ο πιο πάνω στόχος.
Αφορά και το κράτος
Το θέμα του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού και οι επιπτώσεις του στην κοινωνία και την οικονομία συζητήθηκε στο 3ο Φόρουμ Οικονομίας του ΑΚΕΛ με τίτλο: «Δυνατή Οικονομία για Όλους: Βιώσιμη – Κοινωνικά Προσανατολισμένη», στο οποίο συμμετείχαν εκπρόσωποι απ’ όλο το φάσμα της οικονομίας και της κοινωνίας στην Κύπρο, καθώς και διακεκριμένοι ακαδημαϊκοί.
Κατά τη συζήτηση διαπιστώθηκε ότι ο χρηματοοικονομικός αναλφαβητισμός δεν αφορά μόνο τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, αλλά και τους θεσμούς του κράτους. Αναφέρθηκε, μάλιστα, ότι οι επιπτώσεις στην κοινωνία και την οικονομία από τις λανθασμένες αποφάσεις των θεσμών του κράτους είναι πολύ μεγαλύτερες. Ακόμη, κατατέθηκαν εισηγήσεις για βελτίωση της κατάστασης, ενώ συμμετέχοντες στο φόρουμ άγγιξαν και το θέμα των μεγάλων έργων που καταρρέουν το ένα μετά το άλλο, λόγω των λανθασμένων αποφάσεων που λήφθηκαν από τους θεσμούς του κράτους και οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στον χρηματοοικονομικό αναλφαβητισμό.
Π. Αντρέου: Οι Κύπριοι νιώθουν ανασφάλεια για τα οικονομικά τους
Ο Παναγιώτης Αντρέου, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Χρηματοοικονομικής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) υπέδειξε ότι για να έχει ένα άτομο χρηματοοικονομική ευημερία, πρέπει να έχει τρία βασικά συστατικά: Πρώτο να διαθέτει αρκετούς πόρους, δεύτερο να αισθάνεται ασφάλεια για το οικονομικό του μέλλον και τρίτο να μπορεί να απολαμβάνει τη ζωή χωρίς άγχος και στρες για τα οικονομικά του δεδομένα.
Παρά ταύτα, πρόσθεσε, αυτό δεν ισχύει για τη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών στην Κύπρο. Παρέθεσε μάλιστα τα ακόλουθα στοιχεία:
31% των Κυπρίων δηλώνουν ότι δύσκολα μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα χρήματα που διαθέτουν για να να απολαύσουν τη ζωή τους, ενώ πέραν του 50% δηλώνουν στρες και άγχος για τη ζωή τους.
Ένας στους τρεις Κύπριους δεν διαθέτει ένα ποσό της τάξης των 800 ευρώ για να καλύψει μια έκτακτη ανάγκη, όπως για παράδειγμα η επισκευή του οχήματός του ή η αντικατάσταση του χαλασμένου ψυγείου στο σπίτι του.
Δύο στους τρεις Κύπριους δηλώνουν ότι δεν έχουν αρκετά χρήματα στην άκρη ώστε να διασφαλίσουν τη διαβίωσή τους για τουλάχιστον τρεις μήνες, χωρίς να αναγκαστούν να δανειστούν χρήματα είτε από φίλους είτε από την τράπεζα.
45% των Κυπρίων δηλώνουν ότι μήνας μπαίνει μήνας βγαίνει δουλεύουν με ελλειμματικούς προϋπολογισμούς.
55% των Κυπρίων δηλώνουν ανασφάλεια για το οικονομικό τους μέλλον τους επόμενους 12 μήνες, ενώ 52% δηλώνουν ότι τα φέρνουν πολύ δύσκολα βόλτα με τα χρήματα τα οποία παίρνουν.
«Αν δούμε όλα αυτά τα στοιχεία, μπορούμε να πούμε ότι ο μέσος Κύπριος αντιμετωπίζει αρκετά θέματα αναφορικά με τη χρηματοοικονομική του ευημερία», τόνισε χαρακτηριστικά ο Π. Αντρέου.
Μ. Περσιάνης: Οι αλλαγές πρέπει να είναι διαρθρωτικές
Από την πλευρά του ο Μιχάλης Περσιάνης, πρόεδρος του Δημοσιονομικού Συμβουλίου Κύπρου (ΔΣΚ), επικεντρώθηκε στο τραπεζικό σύστημα και επεσήμανε ότι υπάρχει διττή εικόνα. Δηλαδή, ενώ από τη μια όλες οι τράπεζες διαθέτουν ισχυρή ευρωστία, από την άλλη το σύστημα στο σύνολό του πάσχει.
«Υποφέρουμε από έλλειψη ανταγωνισμού» στον τραπεζικό τομέα, ανέφερε χαρακτηριστικά. Πρόσθεσε επίσης ότι δεν υπάρχει κεφαλαιαγορά στην Κύπρο και αυτό σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις και ιδιαίτερα οι μικρομεσαίες, δεν έχουν άλλη επιλογή από το χρέος. Σημείωσε ακόμη ότι και οι καταθέτες αντιμετωπίζουν προβλήματα, αφού δεν έχουν άλλη επιλογή από την κατάθεση.
«Είναι διαρθρωτικός ο τρόπος που πρέπει να αλλάξουμε την αγορά. Πρέπει να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός. Να μπουν ισχυρά κίνητρα στο τραπεζικό σύστημα για να λαμβάνει υπόψη τον κοινωνικό αντίκτυπο (από τις πράξεις και τις παραλείψεις του)», ανέφερε ο Μ. Περσιάνης.
Α. Θεολόγου: Μπήκε κάτω από το χαλί το πρόβλημα των ΜΕΔ
Η Άννα Θεολόγου, πρώην μέλος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών, οικονομολόγος, είπε ότι το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων μπήκε κάτω από το χαλί, αφού μεταφέρθηκαν από τις τράπεζες σε ένα χώρο με πιο χαλαρή εποπτεία (σ.σ.: εταιρείες εξαγοράς δανείων). Παρά ταύτα, πρόσθεσε, συνεχίζουν να επιβαρύνουν την πραγματική οικονομία.
Επεσήμανε επίσης ότι παρά το γεγονός ότι αυτά τα δάνεια πουλήθηκαν στο 10-15%, συνεχίζουν να τοκίζονται. Μάλιστα, χαρακτήρισε το φαινόμενο ως «καθαρή τοκογλυφία» και υπενθύμισε ότι οι πολιτικές αποφάσεις οι οποίες λήφθηκαν τα προηγούμενα χρόνια οδήγησαν στην αύξηση του περιθωρίου των επιτοκίων.
Σ. Σαββίδης: Χωρίς οικονομία δεν έχουν ρόλο οι τράπεζες
Από την πλευρά του ο Σαββάκης Σαββίδης, πρώην ανώτερος διευθυντής της Κυπριακής Τράπεζα Αναπτύξεως και εκτελεστικός πρόεδρος της RiskEase, άγγιξε το θέμα των μεγάλων έργων, τα οποία καταρρέουν το ένα μετά το άλλο. Όπως επεσήμανε, η ζημιά από λανθασμένες αποφάσεις του κράτους δεν περιορίζεται μόνο στα χρήματα τα οποία σπαταλούνται, αλλά επεκτείνεται και στη ζημιά που μένει στην οικονομία. Εισηγήθηκε επίσης τη σύσταση ανεξάρτητης τράπεζας, η οποία θα έχει την ευθύνη να μελετά αν είναι οικονομικά βιώσιμα τα έργα του Δημοσίου που προωθούνται και ποια εργαλεία είναι τα καλύτερα για την κάθε περίπτωση.
Ο Σ. Σαββίδης αντέστρεψε αναφορές που έγιναν από άλλους συμμετέχοντες στο φόρουμ ότι χωρίς τράπεζες δεν μπορεί να υπάρξει οικονομία και επεσήμανε ότι «χωρίς οικονομία δεν έχουν ρόλο οι τράπεζες, γίνονται ζόμπι».
Ανέφερε επίσης ότι είναι καλές οι θεωρίες για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό και ότι μπορεί να συμβάλει στην ευημερία της κοινωνίας και την αντιμετώπιση της φτώχειας. Πρόσθεσε ωστόσο ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι «δεν είναι ο κόσμος που φταίει. Είναι το σύστημα. Αυτό πρέπει να διορθώσουμε», συμπλήρωσε.
