Γεμάτος αποκλεισμούς και διακρίσεις ο δρόμος για τα άτομα με αναπηρία

• Γεμάτος αποκλεισμούς και διακρίσεις ο δρόμος για τα άτομα με αναπηρία
• Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατατάσσει την Κύπρο στις τελευταίες θέσεις όσον αφορά την αποτελεσματικότητα του συστήματος κοινωνικής προστασίας που εφαρμόζει

Του Κωνσταντίνου Ζαχαρίου

Αύριο Τρίτη 3 Δεκεμβρίου 2024 θα έχουν την «τιμητική» τους -όπως κάθε χρόνο- οι μεγάλες διακηρύξεις και υπο­σχέσεις από την κυβέρνηση προς τα άτομα με αναπηρία και τις οικογένειές τους, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία. Παρά ταύτα, η αλήθεια είναι ότι η Κύπρος είναι ουρα­γός στη στήριξη των ΑΜεΑ και εφαρ­μόζει ίσως το χειρότερο σύστημα κοι­νωνικής προστασίας μεταξύ όλων των κρατών-μελών της ΕΕ, αφού τους έχει τσουβαλιάσει όλους στο ΕΕΕ.

Σύμφωνα με έκθεση, η οποία ετοιμά­στηκε από την υπηρεσία μελετών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Κύπρος βρίσκεται στην τέταρτη θέση από το τέλος όσον αφορά τη στήριξη των ατό­μων με αναπηρία, αφού οι δαπάνες για το σκοπό αυτό (σε χρήματα και είδος σε πρότυπα αγοραστικής δύναμης) ανέρ­χονται σε μόλις 229 ευρώ ανά κάτοικο, την ώρα που ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι 672 ευρώ. Οι τρεις χώρες με χει­ρότερες αποδόσεις από την Κύπρο είναι η Ρουμανία (225 ευρώ), η Ελλάδα (215 ευρώ) και η Μάλτα (209 ευρώ). Στην άλλη πλευρά της κλίμακας, οι χώρες με τα πιο προοδευτικά συστήματα είναι η Δανία (2.058 ευρώ), το Λουξεμβούργο (1.879 ευρώ), το Βέλγιο (1.093 ευρώ) και η Ολλανδία (1.019 ευρώ).

Καλές πρακτικές από άλλες ευρωπαϊκές χώρες

Η έκθεση, η οποία αναμένεται να συ­ζητηθεί στην αυριανή συνεδρία της Υπο­επιτροπής Φορολογικών Θεμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καταγράφει πάντως καλές πρακτικές οι οποίες ήδη εφαρμόζονται σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ και οι οποίες θα μπορούσαν να υιο­θετηθούν από την Κύπρο, σε περίπτωση που το επιθυμεί, με σκοπό τη βελτίωση της κατάστασης. Ενδεικτικά, αναφέρο­νται τα ακόλουθα παραδείγματα:

• Στην οδηγία της ΕΕ για το ΦΠΑ υπάρχει πρόνοια η οποία ήδη εφαρμό­ζεται από πολλά κράτη-μέλη και δίνει τη δυνατότητα για επιβολή μηδενικού συντελεστή ΦΠΑ σε μόνιμη βάση, για την προμήθεια ή/και την ενοικίαση ια­τρικού και βοηθητικού εξοπλισμού για τα άτομα με αναπηρία, καθώς επίσης για τις προσαρμογές οι οποίες ενδεχο­μένως να πρέπει να γίνουν στον εξοπλι­σμό ή/και την επισκευή τους.

• Στην ίδια οδηγία δίνεται η δυνατό­τητα στα κράτη-μέλη να εφαρμόζουν τον χαμηλό συντελεστή ΦΠΑ 5% για υπηρεσίες οικιακής φροντίδας για τα άτομα με αναπηρία, καθώς και για τη βοήθεια την οποία χρειάζεται το σπίτι στο οποίο διαμένουν.

• Επίσης, το ευρωπαϊκό πλαίσιο δί­νει την ευχέρεια στα κράτη-μέλη να εφαρμόζουν φορολογικές ελαφρύν­σεις για οικογένειες, οι οποίες φρο­ντίζουν παιδί με αναπηρία. Για παρά­δειγμα, στη Μάλτα και την Ιρλανδία οι οικογένειες λαμβάνουν ειδική ετήσια έκπτωση φόρου ύψους 500 ευρώ και 245 ευρώ αντίστοιχα, ενώ στο Βέλγιο λαμβάνουν έκπτωση από το φόρο ει­σοδήματος φυσικών προσώπων. Επί­σης, στην Τσεχία παραχωρείται διπλά­σια πίστωση οικογενειακού φόρου για τις οικογένειες οι οποίες φροντίζουν παιδί με αναπηρία, ενώ στην Ιταλία παραχωρείται πίστωση από το φόρο ύψους 400 ευρώ. Ακόμη, στη Γαλλία παραχωρείται έκπτωση από το φόρο εισοδήματος, ανάλογα με τις συνθήκες της κάθε οικογένειας.

• Στην Τσεχία και τη Λιθουανία δεν γίνεται αποκοπή από τα επιδόματα τα οποία λαμβάνουν τα άτομα με αναπη­ρία, τα οποία έχουν παράλληλα εισοδή­ματα από εργασία, ενώ σε άλλες χώρες (Βέλγιο, Δανία, Εσθονία, Ιρλανδία, Ολ­λανδία και Πολωνία) οι αποκοπές γίνο­νται σταδιακά και με κλιμακωτό τρόπο, ανάλογα με το εισόδημα το οποίο έχει το άτομο με αναπηρία.

• Επίσης, το ευρωπαϊκό πλαίσιο δίνει την ευχέρεια -η οποία εφαρμόζεται από πολλά κράτη-μέλη- να παραχωρούν φορολογικές ελαφρύνσεις σε φορείς και οργανισμούς, οι οποίοι απασχολούν άτομα με αναπηρία.

• Πολλές χώρες διαθέτουν ηλεκτρο­νικά βοηθητικά εργαλεία, τα οποία είναι σχεδιασμένα για φορολογούμενους με οπτική, ακουστική, κινητική ή γνωστι­κή αναπηρία, ώστε οι πληροφορίες σχε­τικά με αυτά τα κίνητρα τα οποία προ­σφέρονται από το κράτος να φτάνουν με σαφήνεια και προληπτικά σε όσους τα χρειάζονται. Όπως επισημαίνεται, αυτό βοηθά στην καλύτερη επικοινω­νία μεταξύ των φορολογικών Αρχών και των ατόμων με αναπηρία, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που τα ΑΜεΑ προέρ­χονται από άλλο κράτος-μέλος της ΕΕ.

Σημειώνεται, επίσης, ότι τέτοια εργαλεία μπορεί να είναι λογισμικό αναγνώρισης κειμένου σε ομιλία, εναλλακτικά πλη­κτρολόγια και συσκευές ανάγνωσης οθόνης που μετατρέπουν κείμενο σε γραφή Μπράιγ.

Προτάσεις από το ΑΚΕΛ

Το ΑΚΕΛ έχει καταθέσει σειρά προτάσεων για στήριξη των ατόμων με αναπη­ρία όπως:

• Δημιουργία ξεχωριστής, ενιαίας νομοθεσίας για τα ΑΜεΑ και απεγκλωβι­σμό τους από την ισοπεδωτική αντιμετώπιση του ΕΕΕ. Μάλιστα, στην πρόσφατη συνεδρία της Επιτροπής Οικονομικών για την εξέταση του προϋπολογισμού του Υφυπουργείου Πρόνοιας για το 2025, ο βουλευτής του ΑΚΕΛ Άντρος Καυκαλιάς υπέδειξε ότι οι αποφάσεις του κράτους πρέπει να έχουν ως βασική αρχή ότι το κόστος μιας αναπηρίας δεν πρέπει να αφήνεται να το σηκώνουν τα ίδια τα άτομα με αναπηρίες ή οι οικογένειές τους, αλλά το κράτος.

• Εισαγωγή ειδικής εξειδικευμένης νομοθεσίας, η οποία να καθορίζει την κοι­νωνική και οικονομική στήριξη που δικαιούται το άτομο με αναπηρίες με βάση την αναπηρία του.

• Εισαγωγή αποτελεσματικών μέτρων για εφαρμογή της αρχής της προσβασι­μότητας.

• Δημιουργία από το κράτος και την Τοπική Αυτοδιοίκηση επαρκών υποδομών κοινωνικής στήριξης, κοινωνικοποίησης και ψυχαγωγίας, προστασίας και επαγ­γελματικής εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρίες.

• Αποτελεσματική εφαρμογή της νομοθεσίας, η οποία αφορά την ποσόστωση στις προσλήψεις στον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα και επέκταση της αρ­χής της ποσόστωσης και στον ιδιωτικό τομέα. Σημειώνεται ότι η πιο πάνω νομο­θεσία εισήχθη από την κυβέρνηση του Δημήτρη Χριστόφια το 2009 ως εργαλείο για την αντιστάθμιση των μειωμένων ευκαιριών απασχόλησης των ΑΜεΑ, μέσω της δημιουργίας υποχρέωσης των οργανισμών του ευρύτερου δημοσίου τομέα να προσλαμβάνουν σε κενές τους θέσεις, μέχρι ποσοστού 10%, ΑΜεΑ που ικανοποι­ούν συγκεκριμένα αντικειμενικά κριτήρια.

• Σωστή εφαρμογή της νομοθεσίας και της Σύμβασης του ΟΗΕ σε σχέση με το ρόλο κοινωνικού εταίρου που πρέπει να έχει η ομοσπονδία αναπηρικών οργα­νώσεων