Μια θεματική εικαστική έκθεση και λίγα λόγια γραμμένα με ύφος λογοτεχνικό, με έμπνευση όμως από προσωπικά βιώματα των δημιουργών τους, μπορούν να αποτελέσουν τον καλύτερο, τον πιο ουσιαστικό και αποτελεσματικό πρεσβευτή της Κύπρου στον τομέα της ενημέρωσης για το εθνικό μας πρόβλημα.
Αυτό ακριβώς έγινε και στην Πράγα πριν από λίγες μέρες στη διάρκεια της έκθεσης θεματικών έργων-αφιέρωμα στα 50 χρόνια από την τραγωδία του 1974, της διακεκριμένης εικαστικού Μαρίας Χατζηττοφή. Έργα πλαισιωμένα από γεμάτα αλήθειες κείμενα του συζύγου της, βραβευμένου πεζογράφου και ποιητή Γιώργου Χαριτωνίδη.
Μια παρουσίαση στην καρδιά της παλιάς πόλης της Πράγας που έδωσε την ευκαιρία σε εκατοντάδες ανθρώπους κάθε ηλικίας και διαφόρων εθνοτήτων που πέρασαν από την έκθεση να αποκομίσουν μέσα από τα εκθέματα αλλά και τη συνομιλία τους με τους δημιουργούς γνώση και κρίση για την τουρκική εισβολή και τα αποτελέσματα αυτού που επιγρα’μματικά συνηθίσαμε να λέμε «τραγωδία του ’74».
Η έκθεση στην πρωτεύουσα της Τσεχίας διοργανώθηκε με πρωτοβουλία της Βίβιαν Αβρααμίδου Πλούμπη, βραβευμένης συγγραφέως με καταγωγή από την Αμμόχωστο και μόνιμης κάτοικου Πράγας, η οποία διατηρεί πολύ στενές σχέσεις με τους εκεί πρέσβεις της Κύπρου και της Ελλάδας που στηρίζονται πολύ στη συμβολή της σε ό,τι αφορά ιδιαίτερα σε διοργανώσεις εκδηλώσεων πολιτισμού.
Έγινε με επίσημη πρόσκληση από την Κυπριακή Πρεσβεία και είχε ως χορηγούς πρόσωπα και ιδιωτικούς φορείς με ιδιαίτερη εκτίμηση σε θέματα πολιτισμού και φιλοξενήθηκε για δύο εβδομάδες σε μία από τις γκαλερί του ιστορικού Clam-Gallas Palace στο κέντρο της παλιάς Πράγας.
Στο διάστημα αυτό επισκέφθηκαν την έκθεση όχι μόνο Τσέχοι, αλλά και πολύς κόσμος από άλλες χώρες που είτε βρέθηκαν στην Πράγα για τουρισμό είτε διαμένουν εκεί: Έλληνες, Εγγλέζοι, Λευκορώσοι, Ουκρανοί, Βέλγοι, Μεξικανοί, Μαροκινοί αλλά και Τούρκοι, που ο καθένας τήρησε τη δική του στάση και εξέφρασε με σχετικά σημειώματα τις εντυπώσεις του για τα μηνύματα των εκθεμάτων.
Υπάρχει κόσμος που δεν ξέρει το παραμικρό για την Κύπρο
Κάποιοι από τους επισκέπτες της έκθεσης γνώριζαν και αναζητούσαν περαιτέρω ενημέρωση, άλλοι δεν είχαν ακούσει ποτέ όλα αυτά τα χρόνια για το τι ακριβώς έγινε στην Κύπρο το 1974, ενώ υπήρχαν και εκείνοι που δεν ήξεραν καν κατά πού πέφτει η Κύπρος.
«Δυστυχώς, κάποιοι δεν ήξεραν το παραμικρό… Μάλιστα, κάποιος από τους επισκέπτες μάς είπε ότι είχε την εντύπωση ότι η Κύπρος βρισκόταν στις Κανάριες Νήσους…» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Γιώργος. Ένα δείγμα του αποτελέσματος της «διαφώτισης» που έγινε και γίνεται όλα αυτά τα χρόνια για το Κυπριακό από τις διπλωματικές αντιπροσωπείες μας σε ξένες χώρες. Μια ακόμα απόδειξη ότι όσα μπορούν να γίνουν μέσω της τέχνης δεν μπόρεσαν να τα κάνουν οι κυπριακές πρεσβείες στη διάρκεια των 50 χρόνων τουρκικής εισβολής και κατοχής του τόπου μας.
Το Turkish Invention για τους Τούρκους και… τους Τούρκους
Ένα περιστατικό που συνέβη την πρώτη μέρα της έκθεσης και μας περιέγραψαν η Μαρία Χατζηττοφή κι ο Γιώργος Χαριτωνίδης, είναι όταν μπήκε στην γκαλερί ένα νέο σε ηλικία ζευγάρι Τούρκων. «Φαίνεται ότι είδαν απέξω την αφίσα με τη φράση Turkish Invention και μπήκαν μέσα… κι ενώ μιλήσαμε για θέματα ειρήνης, φωτογραφηθήκαμε κιόλας, ο Τούρκος έφυγε, για να ξαναγυρίσει όμως μετά από ένα δεκάλεπτο με εντελώς διαφορετική διάθεση και συμπεριφορά… Δεν δέχομαι ότι έγινε τουρκική εισβολή στην Κύπρο, μας είπε, και απαιτούσε να διαγράψουμε τη φράση Turkish Invention. Κάναμε μια συζήτηση για τον πόλεμο, για τον κόσμο που σκοτώθηκε, για τους πρόσφυγες, τους αιχμαλώτους και τους αγνοούμενους, για τον Ερντογάν που κάθε 20 του Ιούλη κατεβαίνει στα κατεχόμενα και πανηγυρίζει… Τελικά αποχώρησαν αφού πρώτα μας υποχρέωσε και διαγράψαμε τις φωτογραφίες που είχαμε βγάλει λίγα λεπτά νωρίτερα μαζί του…»
Επισκέφθηκαν όμως την έκθεση και άλλοι Τούρκοι που καμιά σχέση είχαν με τον συμπατριώτη τους. Ένας, με καταγωγή από την Αμάσεια, «όταν του ανέφερα ότι εκεί ήμουν αιχμάλωτος, μου εξέφρασε τη λύπη του για ό,τι συνέβη και για όσα βίωσα», μας λέει ο Γιώργος Χαριτωνίδης. Σε μια άλλη περίπτωση, δύο νεαρές Τουρκάλες εμφανίστηκαν ενθουσιασμένες και συγκινημένες από την έκθεση και «μιλώντας μαζί τους μας εξέφρασαν την πλήρη κατανόησή τους στο πρόβλημα που ζει η Κύπρος μετά το 1974». Θέλησαν, δε, να φωτογραφηθούν δίπλα στον πίνακα με την κούκλα των παιδικών χρόνων της Μαρίας, πριν τον ξεριζωμό από τη Λύση.
Αυτή κούκλα, που πρωταγωνιστεί σε μια από τις ενότητες των έργων της, μεταμορφώνεται στο εμβληματικό κοριτσάκι που σέρνει πλάι στο κύμα και τη βρεγμένη άμμο το χάρτινο καραβάκι με την ελληνική σημαία, αγναντεύοντας τουρκοκρατούμενους τόπους και διαπερνώντας το κόκκινο νήμα του αίματος και το πράσινο της διαχωριστικής γραμμής, μπλέκεται στο συρματόπλεγμα…
Η Κύπρος με τα μάτια των Ελλήνων του Εμφύλιου
Εντύπωση στη Μαρία και τον Γιώργο προκάλεσε και η παρουσία της δεύτερης γενιάς Ελλήνων, που μετά τον Εμφύλιο οι γονείς τους κατέφυγαν στην τότε Τσεχοσλοβακία και εκεί δημιούργησαν τις οικογένειές τους και δραστηριοποιήθηκαν επαγγελματικά. «Μια τεράστια ευαισθησία βγήκε από αυτούς τους ανθρώπους, οι οποίοι βίωσαν και οι ίδιοι τον ξεριζωμό και γνώριζαν από πρώτο χέρι τι να πάει να πει να φεύγεις από τον τόπο σου χωρίς να το θέλεις…»
Ο Γιώργος Χαριτωνίδης τούς δώρισε και τα βιβλία του. Σ’ αυτά καταγράφει τα σκληρά βιώματά του από τον πόλεμο και ιδιαίτερα από την αιχμαλωσία στην Τουρκία. Και μια από αυτές τις Ελληνίδες – θύματα του Εμφυλίου «έβγαλε από το χέρι της το βραχιόλι που φορούσε και μου το πρόσφερε», αναφέρει συγκινημένη η Μαρία.
Ελληνίδα της δεύτερης γενιάς του Εμφύλιου και μια καθηγήτρια, η Andronika Colasova, που «μας προσκάλεσε και πήγαμε στο λύκειο όπου διδάσκει στην Πράγα και μιλήσαμε στα παιδιά που είχαν αρκετές απορίες και ζητούσαν να μάθουν γιατί έγινε η τουρκική εισβολή και ποιες ήταν οι συνέπειες για την Κύπρο…»
Μια Λευκορωσίδα ξεναγός, που επισκέφθηκε την έκθεση, πήγε και την επόμενη συνοδεύοντας ένα γκρουπ τουριστών από τη χώρα της, οι οποίοι επίσης ρωτούσαν και ήθελαν να μάθουν λεπτομέρειες για την Κύπρο και την τουρκική εισβολή. Ίδιο ενδιαφέρον και από Μεξικανούς αλλά και Ισπανούς και Μαροκινούς, που ενώ έκαναν διακοπές στην Πράγα πέρασαν και από την έκθεση. «Ένας Μαροκινός φοιτητής, που παρέμεινε στο χώρο αρκετές ώρες παρατηρώντας στις λεπτομέρειές τους όλα τα έργα και διαβάζοντας τα συνοδευτικά κείμενα του Γιώργου, όταν αποχώρησε σημείωσε στο βιβλίο επισκεπτών… “μπράβο σου, είσαι πολύ γενναία, γιατί υπερασπίζεσαι με αυτόν τον τρόπο την πατρίδα σου”… Κάτι που δεν το ξανάκουσα ποτέ», λέει η Μαρία.
