Γράφει: Γιάννης Κακαρής
Η λογική τού να πληρώνει κάθε νοικοκυριό για τα σκουπίδια που παράγει οδήγησε, εδώ και χρόνια, πολλές ευρωπαϊκές χώρες στο σύστημα «Πληρώνω όσο Πετώ». Ένα σύστημα που, καλώς εχόντων των πραγμάτων, οδηγεί στη μείωση των οικιακών αποβλήτων και του κόστους διαχείρισής τους και, κυρίως, στη μείωση των επιπτώσεων στο περιβάλλον και την υγεία μας.
Αυτό το σύστημα αποφασίστηκε, μετά από αρκετές αναβολές, να εφαρμοστεί από το 2025 και στην Κύπρο.
Για μια ακόμα φορά, όμως, βάλαμε την άμαξα μπροστά από το άλογο, κι αυτό γιατί το σύστημα δεν μπορεί να εφαρμοστεί χωρίς σχεδιασμό και υποδομές.
Η Κύπρος δεν διαθέτει μονάδες επεξεργασίας οργανικών αποβλήτων, τα οποία θα είναι υποχρεωμένα τα νοικοκυριά να συλλέγουν ξεχωριστά. Οι μονάδες ΟΕΔΑ Κόσιης και Πεντακώμου όχι μόνο είναι υπερπλήρεις, αλλά δεν έχουν καν τη δυνατότητα να αξιοποιούν τα οργανικά απόβλητα για παραγωγή ενέργειας, με αποτέλεσμα αυτά να θάβονται και πάλι. Σωστά επισημαίνει ο Γ.Γ. του ΑΚΕΛ, Στέφανος Στεφάνου, στην επιστολή του προς την κυβέρνηση, ότι «μια καλή ιδέα με περιβαλλοντική φιλοσοφία κινδυνεύει να εξελιχθεί σε ένα φιάσκο που θα επιβαρύνει τις τσέπες των πολιτών αλλά και το ίδιο το περιβάλλον».
Από την άλλη, οι τοπικές Αρχές δεν διαθέτουν τα κατάλληλα σκυβαλοφόρα για την περισυλλογή των αποβλήτων που θα διαχωρίζονται στην πηγή, ενώ το υπουργείο αθέτησε τις υποσχέσεις του για στήριξη της δημιουργίας «πράσινων στόλων». Ως αποτέλεσμα, θα υπάρχει μια σημαντική αύξηση σε σύγκριση με τις μέχρι σήμερα χρεώσεις, η οποία θα μετακυλισθεί στους πολίτες. Καλούνται δηλαδή οι πολίτες να κάνουν διαλογή στην πηγή, αλλά και ο λογαριασμός θα είναι τσουχτερός και τα απόβλητα θα συνεχίσουν να θάβονται.
Το «Πληρώνω όσο Πετώ» είναι ευρωπαϊκή μας υποχρέωση. Τα χρονοδιαγράμματα στενεύουν και τα πρόστιμα από την Ε.Ε. έρχονται. Το αρμόδιο Υπουργείο Γεωργίας και Περιβάλλοντος, αν και αναγνωρίζει τα προβλήματα, πιέζει τις τοπικές Αρχές να ξεκινήσουν να το εφαρμόζουν αντί να επικεντρωθεί στη βελτίωση των υποδομών και στη στήριξη των Αρχών σε αυτή την προσπάθεια. Με τα υφιστάμενα δεδομένα η μόνη επιλογή είναι η αναβολή εφαρμογής του προγράμματος, ώστε η κυβέρνηση να κάνει όσα έπρεπε να κάνει και δεν έκανε: να δημιουργήσει τις υποδομές, να διαμορφώσει ένα αποτελεσματικό πλαίσιο λειτουργίας του συστήματος και να διαβουλευτεί σοβαρά με τις τοπικές Αρχές.
«Θα το πληρώνουμε για οργανικό και τελικά θα το θάβουν»
Αν δεν βρεθεί λύση στη διαχείριση, τότε θα οδηγούνται και πάλι όλα για θάψιμο…
«Είναι κρίμα να γίνεται όλη αυτή η προσπάθεια από τις τοπικές Αρχές και τον κόσμο, να επιβαρυνθεί όλη η κοινωνία με περισσότερα έξοδα διαχείρισης, αλλά τελικά να τα θάβουμε όλα μαζί», υπέδειξε μιλώντας στη «Χαραυγή» ο διευθυντής της Ένωσης Δήμων Μιχάλης Σωκράτους. Όπως ανέφερε, «το ουσιαστικό πρόβλημα είναι τα οργανικά απόβλητα. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει χώρος να πάνε, αφού οι ΟΕΔΑ Κόσιη και Πεντακώμου δεν σχεδιάστηκαν για να διαχωρίζονται τα οργανικά και τελικά θα τα θάβουμε. Για ποιο λόγο, λοιπόν, να γίνεται διαχωρισμός;» διερωτήθηκε.
Αν δεν λυθεί το πρόβλημα με τη σωστή διαχείριση των οργανικών, που δίνει τη δυνατότητα να λειτουργήσει το σύστημα ανταποδοτικά αξιοποιώντας τα, για παράδειγμα, για την παραγωγή ενέργειας, ο Μ. Σωκράτους προειδοποίησε πως «θα πάθουμε ό,τι έγινε και με την ΟΕΔΑ Κόσιης, όπου ο δημότης πληρώνει πανάκριβα την υπηρεσία. Από €5 τον τόνο που ήταν για τον σκυβαλότοπο του Κοτσιάτη το 2010, η Κόσιη πήγε €80 στην αρχή και μετά το 2014 έπεσε στα €36-€40. Δηλαδή οκταπλασιάστηκε το κόστος επεξεργασίας των αποβλήτων».
Εκτίμησε ότι αφού η κυβέρνηση δεν έχει ακόμα ετοιμάσει όρους για να βγει σε προσφορά για τη δημιουργία υποδομών διαχείρισης των οργανικών αποβλήτων, τότε το 2025 και το 2026 είναι αδύνατον να εφαρμοστεί σωστά το «Πληρώνω όσο Πετώ». Ως εκ τούτου, επεσήμανε, «η επιδίωξη είναι να δοθεί παράταση μέχρι να γίνει εργοστάσιο παραλαβής των οργανικών». Σημείωσε πως για όλη αυτή την κατάσταση δεν ευθύνεται σε καμία περίπτωση η μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και συμπλήρωσε ότι το «Πληρώνω όσο Πετώ» είναι ένα ζήτημα το οποίο συζητείται για πάνω από 10 χρόνια, αλλά ακόμα δεν επιτεύχθηκε η εφαρμογή του.
«Μαζεύω τα οργανικά, αλλά πού θα τα παίρνω;»
Ο Παντελής Γεωργίου, δήμαρχος Κουρίου, με τη σειρά του επιβεβαίωσε ότι «το μεγαλύτερο πρόβλημα στην εφαρμογή του ΠΟΠ είναι οι μονάδες διαχείρισης των οργανικών που δεν έχει ακόμα ετοιμάσει το κράτος». Πρόσθεσε ότι «αν καταφέρουμε να έχουμε το συντομότερο δυνατό μονάδα διαχείρισης οργανικών αποβλήτων, τότε θα μπορέσουμε να ξεκινήσουμε».
Ο Δήμος Κουρίου προχωρά με τον προπληρωμένο κάδο, έχει καθορίσει τις τιμές και έχει υποβάλει τη μελέτη του στο Υπουργείο Γεωργίας. Αυτό που αναμένει είναι να λάβει την έγκριση του υπουργείου και να δώσει μια λύση σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των οργανικών αποβλήτων. «Θα μαζεύω, δηλαδή, τα οργανικά, αλλά πού θα τα παίρνω;» διερωτήθηκε ο Π. Γεωργίου.
Επί τούτου, ο Π. Γεωργίου ζήτησε από την υπουργό να επιχορηγήσει τους δήμους για να αγοράσουν προσωρινές μονάδες μηχανικής κομποστοποίησης, τις οποίες να διαχειρίζονται οι ίδιοι. Εκτίμησε ότι η πρότασή του αντικρίζεται θετικά από το υπουργείο και σημείωσε ότι είναι ένα από τα ζητήματα που εξετάζονται.
Σε ό,τι αφορά άλλες υποδομές που είναι αναγκαίες, επεσήμανε πως το σημαντικότερο είναι τα νέα σκυβαλοφόρα να είναι ειδικά για την περισυλλογή οργανικών, με χοάνη που θα συσσωρεύει τα υγρά λύματα.
Ιδιωτικά μονοπώλια καθορίζουν τις τιμές
Το μικρό μέγεθος της Κύπρου, η μικρή αγορά, τα μονοπώλια και τα παραδείγματα του παρελθόντος δημιουργούν έντονες ανησυχίες στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, καθώς η ενδεχόμενη ανάθεση της διαχείρισης των οργανικών αποβλήτων σε ιδιώτη μπορεί να σημαίνει και μεγαλύτερο κόστος ή εγκλωβισμό σε μια ατέρμονη διαδικασία που δεν θα είναι ωφέλιμη.
Ο διευθυντής της Ένωσης Δήμων εξέφρασε έντονες ανησυχίες για την πιθανότητα να εμπλακεί ο ιδιωτικός τομέας, καθώς, όπως είπε, το παράδειγμα των άλλων ρευμάτων (που οδηγούνται προς ανακύκλωση) δεν είναι και τόσο καλό. Ως παράδειγμα έφερε συγκεκριμένη περίπτωση, όπου εταιρεία πήρε χρήματα από την ΕΕ για να δημιουργήσει μονάδα επεξεργασίας με την προϋπόθεση να εξυπηρετεί το Δημόσιο δωρεάν. Όταν πέρασαν λίγα χρόνια και ξεχάστηκε το πώς και γιατί έγινε η μονάδα, άρχισε να χρεώνει. Ξεκίνησε από τα €20 τον τόνο και πήγε στα €80, αναλόγως ορέξεων. Αργότερα επικαλέστηκε έλλειψη χώρου και οι δήμοι έψαχναν ξανά να βρουν λύση».
Ξεκαθάρισε ότι δεν είναι αντίθετος με την ιδιωτική πρωτοβουλία, αλλά η Κύπρος είναι πολύ μικρή και δεν υπάρχει ο απαιτούμενος ανταγωνισμός, με αποτέλεσμα να υπάρχουν μονοπώλια ή ολιγοπώλια, τα οποία καθορίζουν τις τιμές. Αυτό, είπε, είναι ένας μεγάλος κίνδυνος.
Ένα άλλο, παρόμοιο παράδειγμα έφερε ο δήμαρχος Κουρίου. Στην Κύπρο, ανέφερε, υπάρχει μια αδειοδοτημένη μονάδα επεξεργασίας οργανικών αποβλήτων, με την οποία όταν έγιναν διαβουλεύσεις «είπαν στον Δήμο ότι χρεώνουν €85 τον τόνο, ενώ το Τμήμα Περιβάλλοντος στη μελέτη του λέει ότι θα κοστίζει €40 τον τόνο».
Σκέψεις για διαδημοτική υπηρεσία περισυλλογής ανακυκλώσιμων
Τη δημιουργία ενιαίας υπηρεσίας περισυλλογής ανακυκλώσιμων υλικών εξετάζουν οι τέσσερις δήμοι της επαρχίας Λεμεσού, καθώς δεν είναι ικανοποιημένοι με τις υπηρεσίες που προσφέρει η ιδιωτική εταιρεία. Όπως ανέφερε στη «Χαραυγή» ο δήμαρχος Κουρίου, Παντελής Γεωργίου, πρόκειται για ένα ζήτημα που απασχολεί το άτυπο Συμβούλιο των δημάρχων της Λεμεσού, το οποίο συνέρχεται μια φορά τον μήνα.
Επεσήμανε ότι «δεν μπορεί να γίνει μετάβαση στο “Πληρώνω Όσο Πετώ”, που προϋποθέτει μια υπηρεσία εξαιρετική, την ώρα που με την υφιστάμενη κατάσταση κάθε εβδομάδα πρέπει να κάνω 20-30-40 παράπονα στην εταιρεία χωρίς αποτέλεσμα και να στέλνω υπηρεσία του δήμου για να μαζέψει αυτά που δεν μάζεψε η εταιρεία». Πρόσθεσε ότι «μπορεί η κατάσταση να βελτιώθηκε τους τελευταίους 1-2 μήνες, ωστόσο υπάρχει σοβαρό πρόβλημα. Τα προβλήματα παραμένουν και δεν μπορεί να καλυφθεί αποτελεσματικά όλη η επικράτεια των δήμων».
Το ζήτημα της περισυλλογής των ανακυκλώσιμων, είπε, θα εξεταστεί εντός του 2025, στα πλαίσια της συζήτησης για την εφαρμογή του «Πληρώνω Όσο Πετώ», «γιατί αν δεν το πετύχουμε, θα αποτύχει».
Να υπενθυμίσουμε πως πριν χρόνια οι δήμοι της επαρχίας Λευκωσίας έκαναν μελέτη για τα πιθανά οφέλη και κατά πόσο ήταν εφικτό να συνεργαστούν για την περισυλλογή σκυβάλων. Η μελέτη κατέδειξε ότι ήταν απαραίτητες οι συνέργειες για εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος, αφού σε πολλές περιπτώσεις από την ίδια γειτονιά περνούσαν 4 σκυβαλοφόρα. Τελικά η συνεργασία δεν υλοποιήθηκε.
Ο Π. Γεωργίου ξεκαθάρισε όταν ρωτήθηκε ότι είναι άλλο η συνεργασία των δήμων και άλλο η μεταφορά της περισυλλογής σκυβάλων στις αρμοδιότητες των Επαρχιακών Οργανισμών, που δεν πρέπει να γίνει σε καμία περίπτωση. Όπως εξήγησε, οι αρμοδιότητες που έχουν να κάνουν με την καθημερινότητα των πολιτών πρέπει να τυγχάνουν άμεσου χειρισμού από τους δήμους και να μη χρειάζεται ο πολίτης να περιμένει μια απρόσωπη υπηρεσία να λύσει το πρόβλημα.
