Του
Χρήστου Χαραλάμπους
Σε καθημερινή σχεδόν βάση, μέσα από ανακοινώσεις της Αστυνομίας, μαθαίνουμε ότι ανήλικα παιδιά απουσιάζουν από το χώρο διαμονής τους και μάλιστα σε αρκετές περιπτώσεις περνούν και αρκετές μέρες μέχρι τον εντοπισμό τους. Θλιβερές ειδήσεις που ο πολύς κόσμος ενδεχομένως να τις προσπερνά σαν κάτι συνηθισμένο που έχει να κάνει με περιστασιακά καπρίτσια της εφηβείας. Κάτι που όντως ισχύει κάποιες φορές. Υπήρξαν όμως και περιπτώσεις που τέτοιου είδους ειδήσεις είχαν πολύ σοβαρότερες προεκτάσεις, με τα ανήλικα παιδιά που είχαν δηλωθεί ως «απόντα» να πέφτουν θύματα παραπλάνησης και κάθε είδους εκμετάλλευσης από διάφορους επιτήδειους. Και όπως πολλές φορές έχει αποδειχθεί, δεν πρόκειται μόνο για παιδιά που φεύγουν από το σπίτι τους μετά από κάποια αντιπαράθεση στο οικογενειακό τους περιβάλλον, αλλά και για παιδιά που διαμένουν σε κρατικές ή άλλες δομές φιλοξενίας.
Σε 1.200 περίπου ανέρχονται σήμερα τα παιδιά που διαμένουν σε δομές σε όλη την Κύπρο, με το κράτος και κάποιους οργανισμούς, όπως ο Σύνδεσμος Ανάδοχης Οικογένειας «Φωλιά Αγάπης» που εδρεύει στη Λεμεσό και στελεχώνεται από άτομα με επιστημονική κατάρτιση σε διάφορες ειδικότητες, να προσπαθούν να τα «αποκαταστήσουν» μέσα από το θεσμό της ανάδοχης οικογένειας.
Μιλώντας στη «Χαραυγή» ο πρόεδρος του Συνδέσμου «Φωλιά Αγάπης», Δήμος Θωμά, αναφέρει ότι η ανάδοχη οικογένεια είναι ένας θεσμός προστασίας των παιδιών που διαμένουν σε δομές και είναι υπό τη νομική φροντίδα του κράτους, και η προστασία παρέχεται με τη φιλοξενία τους σε κάποιες οικογένειες μέχρι και την ενηλικίωσή τους.
Το κράτος αναλαμβάνει τα γονικά δικαιώματα αυτών των παιδιών, είτε επειδή οι γονείς δεν μπορούν να τα προστατέψουν είτε επειδή κρίνονται από το δικαστήριο ως ακατάλληλοι γονείς για διάφορους λόγους.
Οι επιλογές που υπάρχουν γι’ αυτά τα παιδιά, που η ηλικία τους ξεκινά από βρέφη μέχρι και τα 18 (σε κάποιες περιπτώσεις η ηλικία παρατείνεται και μετά τα 18), είναι είτε να μπουν σε κάποιο ίδρυμα (παιδικές στέγες, λέσχες ανηλίκων κ.λπ.), είτε να μεταφερθούν σε κάποια οικογένεια ή, μια τρίτη επιλογή, να έχουν τη λεγόμενη ημιανεξάρτητη διαβίωση που αφορά παιδιά άνω των 16.
Επισημαίνοντας τη διαφορά που υπάρχει μεταξύ αναδοχής και υιοθεσίας, η οποία αποτελεί μια νομική πράξη που καθιστά το παιδί πλήρες ισότιμο με τα άλλα παιδιά της οικογένειας που το υιοθετεί, ο κ. Θωμά αναφέρει ότι υπάρχουν πολλές μορφές αναδοχής, και όπως εξηγεί είναι, πρώτον, οι περιπτώσεις που ένα παιδί φιλοξενείται προσωρινά σε μια οικογένεια σε περιόδους γιορτών και διακοπών ή επειδή για κάποιους περιστασιακούς λόγους δεν μπορεί να το φροντίσει η βιολογική του οικογένεια, δεύτερον είναι η μακροχρόνια αναδοχή, που διαρκεί μέχρι την ενηλικίωση και τρίτον είναι η συγγενική αναδοχή, όπου το παιδί, που μπορεί να έχει χάσει και τους γονείς του, φιλοξενείται από θείους, παππούδες κ.λπ., που αυτή είναι και η συνηθέστερη περίπτωση.
Σημαντική η συμβολή του Συνδέσμου «Φωλιά Αγάπης»
Αναφερόμενος στην εμπλοκή της «Φωλιάς Αγάπης» στη διαδικασία της αναδοχής, ο πρόεδρος του Συνδέσμου εξηγεί ότι «εμείς ως Σύνδεσμος προωθούμε το θεσμό προσπαθώντας να βρούμε νέες ανάδοχες οικογένειες μέσα από διάφορες πρωτοβουλίες, γιατί αντιλαμβανόμαστε τη μεγάλη ανάγκη που υπάρχει», επισημαίνοντας ότι σήμερα 300 περίπου παιδιά βρίσκονται σε ανάδοχες οικογένειες, ενώ άλλα 1.200 είναι σε ιδρύματα, τα περισσότερα από τα οποία είναι «παιδιά της θάλασσας», όπως χαρακτηρίζονται, αφού βρέθηκαν στην Κύπρο μέσα από το μεταναστευτικό ρεύμα.
Επισημαίνοντας ότι η εξεύρεση ανάδοχων οικογενειών δεν είναι μια εύκολη προσπάθεια, είπε ότι διαπιστώνεται ότι υπάρχει κάποιο ενδιαφέρον, «γιατί η αναδοχή δεν είναι τίποτε άλλο παρά προσφορά αγάπης σε ένα παιδί που την έχει ανάγκη».
Βήμα προς την κοινωνική ένταξη η ημιανεξάρτητη διαβίωση
Τονίζοντας ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη για ανάδοχες οικογένειες, ο κ. Θωμά επισημαίνει απλά ότι ο καθένας μπορεί να γίνει ανάδοχος γονέας, φτάνει να έχει θέληση και αγάπη και να αντιληφθεί ότι με την αναδοχή σώζουμε ζωές.
Σημαντικό επίτευγμα για τη «Φωλιά Αγάπης» θεωρείται η εφαρμογή στα πλαίσια των δράσεων του Συνδέσμου και του Προγράμματος της Ημιανεξάρτητης Διαβίωσης, που αφορά παιδιά 16-21 ετών που είτε προέρχονται από ανάδοχες οικογένειες είτε κατευθείαν από τα ιδρύματα. Μιλώντας για το συγκεκριμένο Πρόγραμμα, ο Δήμος Θωμά εξηγεί ότι ο Σύνδεσμος ενοικιάζει με δικούς του πόρους τους χώρους διαμονής αυτών των παιδιών και έχει την ευθύνη της επίβλεψής τους. Στο Πρόγραμμα αυτό μετέχουν σήμερα 39 παιδιά, τα οποία στηρίζονται κατά κύριο λόγο στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν επαγγελματική κατάρτιση, η οποία θα τους ενισχύσει στην προσπάθειά τους να ενταχθούν στην ευρύτερη κοινωνία με κατάλληλα εφόδια που θα τους επιτρέψουν να συνεχίσουν τη ζωή τους.
Καθοριστικής σημασίας χαρακτηρίζεται και το νομοσχέδιο που έχει ετοιμαστεί από τον Σύνδεσμο σε συνεργασία με το Υφ. Κοινωνικής Πρόνοιας. Αυτό το νομοσχέδιο, όπως επισημαίνεται, καλύπτει όλο το θεσμό των παιδιών που βρίσκονται υπό νομική φροντίδα. Μέχρι τώρα η ανάδοχη οικογένεια δεν είχε καμιά νομική κατοχύρωση, οπότε τώρα οι ανάδοχοι γονείς ή οι ενδιαφερόμενοι να γίνουν ανάδοχοι θα γνωρίζουν όλα τα δικαιώματά τους αλλά και τις πλήρεις υποχρεώσεις τους.
Διαδικασία και κριτήρια για ανάδοχους γονείς
Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία που απαιτείται για την αναδοχή, ο Δήμος Θωμά επισημαίνει ότι οι ενδιαφερόμενοι υποβάλλουν σχετική αίτηση στο Γραφείο Ευημερίας, η οποία αξιολογείται μέσα από διάφορα ψυχομετρικά τεστ που αφορούν τις συνθήκες γενικότερα της ψυχοσωματικής κατάστασης των εν δυνάμει αναδόχων και μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα η αίτηση εγκρίνεται ή δεν εγκρίνεται.
Σίγουρα τα άτομα που ενδιαφέρονται να γίνουν ανάδοχοι γονείς πρέπει να είναι σωματικά και ψυχικά υγιείς και κυρίως να έχουν αγάπη να προσφέρουν στα συγκεκριμένα παιδιά, ενώ η οικονομική τους κατάσταση δεν παίζει ρόλο, γιατί τα παιδιά που πηγαίνουν σε ανάδοχες οικογένειες δέχονται οικονομική βοήθεια από το κράτος για τις βασικές τους ανάγκες, όπως η ένδυση και υπόδηση, τα φροντιστήριά τους, ενδεχομένως και κάποια χόμπι τους, ενώ για τα μικρότερα παιδιά καλύπτονται τα έξοδα για γάλα, πάνες κ.λπ.
Στα πλαίσια της αναδοχής, οι ενδιαφερόμενοι (οικογένειες ή μονήρη άτομα) μπορούν να πάρουν στο σπίτι τους ένα παιδί από την ηλικία των πέντε μηνών μέχρι και την ενηλικίωσή του. Υπάρχει όμως και η φιλοξενούσα αναδοχή, που σημαίνει ότι ο ενδιαφερόμενος παίρνει ένα παιδάκι από το ίδρυμα περιστασιακά, τα Σαββατοκύριακα, την περίοδο των γιορτών ή των σχολικών διακοπών.
