Του Ανδρέα Ασσιώτη*
Υιοθέτησα τον τίτλο της δημόσιας παρέμβασης των Προέδρων των Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης Λευκωσίας και Λεμεσού, σε σχέση με την ευθύνη διαχείρισης επικίνδυνων οικοδομών, γιατί εκτίμησα την ευρηματικότητα του! Μελέτησα τις θέσεις των δύο αιρετών αξιωματούχων με πολλή προσοχή και θεωρώ ορθή την απόφαση τους να δημοσιοποιήσουν θέσεις και εισηγήσεις, ενόψει της πρωτοβουλίας της Κυβέρνησης να προχωρήσει με την θεσμοθέτηση ενός νέου πλαισίου για τη διαχείριση αυτού του πολύ σημαντικού, επείγοντος και σοβαρού ζητήματος, που παραμένει στα αζήτητα, εφόσον μέχρι σήμερα (από καλή μας τύχη) δεν είχαμε σοβαρούς τραυματισμούς ή απώλεια ζωής λόγω των επικίνδυνων οικοδομών.
Ας προχωρήσουμε πάρα πέρα, τη συζήτηση που ορθά άνοιξε! Με απασχολούν τα ακόλουθα σε σχέση με τις θέσεις των δύο Προέδρων ΕΟΑ:
Παγκύπριο το πρόβλημα
(α) Θεωρώ λανθασμένη την επιλογή τους να προσεγγίσουν το θέμα αναδεικνύοντας με ιδιαίτερη έμφαση τις τοπικές (επαρχιακές) ιδιαιτερότητες του. Παρόλο που οι αριθμοί των οικοδομών και οι προκύπτουσες χρηματοπιστωτικές ανάγκες, πράγματι θέτουν τις αστικές περιοχές Λευκωσίας και Λεμεσού σε διαφορετική βάση, εντούτοις, τα αποτελέσματα της ταχύτατης και επείγουσας ανέγερσης οικοδομών κατά τη δεκαπενταετία 1974-90 δείχνουν ήδη τα «δόντια» τους και στις μικρότερες Επαρχίες, είτε λόγω εντατικής και βιαστικής τουριστικής ανάπτυξης (πχ ελεύθερη Αμμόχωστος και Πάφος), είτε λόγω της επείγουσας ανέγερσης οικισμών στέγασης εκτοπισθέντων και αυτοστεγάσεων (Λάρνακα και Πάφος).
Πρέπει, λοιπόν, να επικεντρωθούμε στο πρόβλημα καθαυτό, ως παγκύπριο και συνεχές, και να αποφύγουμε να εστιάσουμε σε πτυχές και συγκρίσεις που θα αποπροσανατολίσουν και θα προκαλέσουν ανταγωνισμό ή αισθήματα άνισης μεταχείρισης μεταξύ ΕΟΑ ή πολιτών διαφορετικών Επαρχιών. Άλλωστε, οι ρυθμίσεις που θα αποφασιστούν σε κρατικό επίπεδο, θα ισχύσουν σε όλη την επικράτεια, λαμβανομένων υπόψη των διαστάσεων του προβλήματος και των προκυπτουσών αναγκών.
Ο ρόλος των ΕΟΑ
(β) Οι ΕΟΑ είναι πράγματι οι καταλληλότεροι, αλλά όχι οι μόνοι, οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης για να αναλάβουν την ευθύνη της διαχείρισης του μεγάλου θέματος των επικίνδυνων οικοδομών. Οι καταλληλότεροι γιατί, μεταξύ άλλων, διαθέτουν πλέον το πολυπληθέστερο προσωπικό με τεχνική εκπαίδευση και δεξιότητες και, επιπλέον, γιατί έχουν πεδίο αρμοδιότητας ολόκληρη την Επαρχία.
Πρόβλημα με πολλαπλές παραμέτρους
(γ) Ωστόσο, θα ήταν λάθος να θεωρηθεί το θέμα της αντιμετώπισης των επικίνδυνων οικοδομών ως αμιγώς τεχνικό ή/και νομικό ή/και οικονομικό. Έχει πράγματι πολύ σημαντικές διαστάσεις αυτής της φύσης, αλλά εκτιμώ πως έχει ακόμα δύο διαστάσεις που πρέπει, επίσης, να συνεκτιμηθούν και ληφθούν πολύ σοβαρά υπόψη:
- Η επαρκής στελέχωση των ΕΟΑ: Το προσωπικό που υπηρετεί σήμερα στους ΕΟΑ διαχειρίζεται τις αρμοδιότητες που ορίζονται συγκεκριμένα και περιοριστικά στο εδ. (2) του άρθρου 20 (Μέρος V) του περί ΕΟΑ Νόμου του 2022 (όπως τροποποιήθηκε έκτοτε) και επαρκεί μόνο για τη διαχείριση των τεσσάρων αυτών αρμοδιοτήτων. Στις εν λόγω αρμοδιότητες ΔΕΝ καταλέγεται η διαχείριση των επικίνδυνων οικοδομών, η οποία παραμένει μέχρι σήμερα στην ευθύνη των Δήμων που προέκυψαν από τη Μεταρρύθμιση. Αυτό, βέβαια, στη θεωρία, γιατί και οι Δήμοι δεν είχαν ούτε έχουν προσωπικό που να ασχολείται αποκλειστικά και με επάρκεια με τις επικίνδυνες οικοδομές!
Κατά συνέπεια, όταν αποφασισθεί να ανατεθεί η ευθύνη για τη διαχείριση των επικίνδυνων οικοδομών στους ΕΟΑ (μέσω ειδικής νομοθεσίας ή/και τροποποίησης του Νόμου των ΕΟΑ), το Κράτος πρέπει να εγκρίνει ταυτόχρονα και την επαύξηση της στελέχωσης τους με το προσωπικό, που είναι αναγκαίο για να ασχολείται αποκλειστικά με το θέμα, από τεχνική, νομική και διοικητική άποψη.
- Η ρύθμιση των οικονομικών παραμέτρων της νέας αρμοδιότητας: Οι δύο Πρόεδροι των ΕΟΑ Λευκωσίας και Λεμεσού έχουν δίκαιο να υποστηρίζουν ότι η κάθε αρμοδιότητα που ανήκει στους ΕΟΑ (μέχρι σήμερα) είναι αυτοχρηματοδοτούμενη και δεν μπορεί να γίνεται διασταυρούμενη χρηματοδότηση της παροχής υπηρεσιών για οποιαδήποτε από τις αρμοδιότητες αυτές. Εκεί που σφάλλουν, πιστεύω, είναι πως ΣΙΓΟΥΡΑ ΔΕΝ θα μπορούν να επιβαρύνουν τα τέλη που καταβάλλουν οι αιτητές για να εξασφαλίσουν πολεοδομικές ή οικοδομικές άδειες με τα πολύ μεγαλύτερα ποσά που θα απαιτηθούν για παρεμβάσεις σε επικίνδυνες οικοδομές. Και το θέμα δεν σχετίζεται καν με τη διασφάλιση διαφάνειας ή εκ των προτέρων ενημέρωσης των πολιτών, όπως υποστηρίζουν οι κκ. Γιωρκάτζης και Τσουλόφτας.
Οι επικίνδυνες οικοδομές και οι σχετικές αναγκαίες δαπάνες καμία σχέση έχουν με την αδειοδότηση αναπτύξεων. Αν η διαχείριση της σχετικής πολιτικής και νομοθεσίας ανατεθεί στους ΕΟΑ, θα αποτελεί ένα εντελώς νέο και επιπρόσθετο τομέα αρμοδιότητας. Κατά συνέπεια, δεν θα είναι εφικτό (ούτε και επιθυμητό) να γίνεται διασταυρούμενη χρηματοδότηση μεταξύ της αδειοδότησης και της διαχείρισης επικίνδυνων οικοδομών. Μεταξύ άλλων, και επειδή τα κονδύλια που απαιτούνται για τα δύο ξεχωριστά αντικείμενα είναι εντελώς ασύμμετρα!
- Ποιο το συμπέρασμα από τα ανωτέρω; Ότι, η Κυβέρνηση οφείλει να λύσει το θέμα των σοβαρών χρηματοπιστωτικών ρυθμίσεων που θα απαιτηθούν ΠΡΙΝ τη ψήφιση της σχετικής νομοθεσίας από τη Βουλή και χωρίς καν να συνδέσει τη χρηματοδότηση της διαχείρισης του θέματος των επικίνδυνων οικοδομών με τα τέλη που καταβάλλουν οι αιτητές για πολεοδομικές και οικοδομικές άδειες. Και τα Κοινοβουλευτικά Κόμματα πρέπει να επιμένουν για το θέμα αυτό, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να ψηφιστεί εντέλει μια νομοθεσία, αλλά να παραμένει ανενεργή (όπως συχνά συμβαίνει στον τόπο μας), μέχρι να συμβεί το πρώτο δυστύχημα και να αρχίσουν να ψάχνονται όλοι για τις ευθύνες!
Η κοινωνική διάσταση
(δ) Πέραν των ανωτέρω, ωστόσο, οι Πρόεδροι ΕΟΑ Λευκωσίας και Λεμεσού δεν ασχολήθηκαν με το γεγονός πως οι επικίνδυνες οικοδομές συναρτώνται κατά κανόνα και με σοβαρά και επείγοντα ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ! Πολύ συχνά, όσοι συνεχίζουν να διαμένουν σε επικίνδυνες οικοδομές (αυτοί που θα χρειαστεί να εγκαταλείψουν άμεσα ή σύντομα τις οικοδομές αυτές, όταν αποφασίσουν σχετικά οι αρμόδιες αρχές) είναι άνθρωποι ή οικογένειες με πολύ περιορισμένα εισοδήματα και ελάχιστες επιλογές μεταστέγασης σε ασφαλέστερες οικοδομές. Η φτώχεια (και όλα τα συναρτούμενα με ή προκύπτοντα από αυτή) δεν είναι τεχνικό ή νομικό ή διοικητικό θέμα. Είναι επείγον, ευαίσθητο και σοβαρότατο θέμα κοινωνικής πρόνοιας και κοινωνικής πολιτικής και, αν δεν θέλουμε να δημιουργούμε άστεγους, προσπαθώντας να διαχειριστούμε επικίνδυνες οικοδομές, ΟΦΕΙΛΕΙ το Κράτος να απαντήσει εκ των προτέρων ποιος και με ποιο τρόπο και μέσα θα μεριμνά για την κατάλληλη, ασφαλή και οικονομικά βιώσιμη μετεγκατάσταση προσώπων ή οικογενειών που αντικειμενικά ΔΕΝ θα μπορούν να βρουν βιώσιμες λύσεις από μόνοι τους!
Είναι βέβαιο πως οι ΕΟΑ δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν αυτές τις πτυχές, που κανείς δεν αναδεικνύει, αλλά οι ανάγκες είναι εκεί! Παρόλα αυτά, οι Πρόεδροι και τα Συμβούλια των ΕΟΑ οφείλουν να απαιτήσουν πιεστικά από το Κράτος (που προς το παρόν ετοιμάζει το σχετικό νομοσχέδιο, χωρίς να ασχολείται με τις κοινωνικές προεκτάσεις της πολιτικής που επιδιώκει να εφαρμόσει) να βεβαιωθεί ότι δίπλα στους ΕΟΑ, που θα χρεωθούν τα τεχνο-οικονομικά ζητήματα των επικίνδυνων οικοδομών, θα είναι έτοιμες να σταθούν και οι Κοινωνικές Υπηρεσίες του Κράτους, ώστε να παράσχουν ουσιαστική κοινωνική στήριξη, με το αναγκαίο προσωπικό και τους αναγκαίους οικονομικούς πόρους.
* Αρχιτέκτονας – Πολεοδόμος, Πρώην Γενικός Διευθυντής Υπουργείων
