Πολλές φορές ακούµε ανθρώπους να υιοθετούν ρατσιστική ρητορική. Ακόµα και άτοµα που δεν τοποθετούνται απαραίτητα στην ακροδεξιά, επηρεαζόµενα από διάφορους παράγοντες -όπως τα ΜΜΕ, το σχολείο, το σπίτι κ.α.- ρίχνουν την ευθύνη των κοινωνικοοικονοµικών τους προβληµάτων σε άλλες οµάδες πληθυσµού, συνήθως πιο ευάλωτες, οι οποίες για κάποιο λόγο ταυτίζονται µε κάποια «απειλή» προς την κοινωνία.
Η «απειλή» αυτή σχετίζεται συνήθως µε το χρώµα του δέρµατος, ή το θρήσκευµα, ή κάποιο άλλο χαρακτηριστικό, και συχνά ταυτίζεται από ΜΜΕ και άλλους παράγοντες µε την εγκληµατικότητα ή κάτι το επικίνδυνο γενικότερα.
Ο ρατσισµός, όµως, δεν είναι αθώος. Είναι ένα ιδεολόγηµα που χωρίζει τους ανθρώπους µε βάση το χρώµα, το φύλο, τον σεξουαλικό προσανατολισµό, την εθνικότητα και άλλες τεχνητές διαιρέσεις. Ενώ ο πλανήτης χρειάζεται άµεσα την ενότητα των ανθρώπων, ο ρατσισµός σαπίζει τις κοινωνίες και εµποδίζει την ενότητα των εργαζοµένων.
Ο ρατσισµός συνήθως αποτελεί εργαλείο στα χέρια της δεξιάς και της ακροδεξιάς για τη διάσπαση των εργαζοµένων, ντόπιων και αλλοδαπών, ενσωµατώνοντας µάλιστα αυτή τη ρητορική από θεσµικά όργανα εκεί και όπου νεο-ναζιστικά, νεοφιλελεύθερα ακροδεξιά και άλλα κόµµατα της Δεξιάς βρίσκονται στο πηδάλιο κυβερνήσεων σε Ευρώπη και αλλού.
Με αφορµή την Παγκόσµια Ηµέρα κατά του Ρατσισµού, στις 21 Μαρτίου, η «Χ» έχει συλλέξει µερικές φράσεις που άνθρωποι, συνειδητά είτε υποσυνείδητα, χρησιµοποιούν και οι οποίες περιέχουν ρατσιστική ρητορική. Αυτές οι φράσεις συχνά χρησιµοποιούνται για να δικαιολογήσουν ή να καµουφλάρουν ρατσιστικές απόψεις και στάσεις. Είναι σηµαντικό να αναγνωρίζουµε αυτές τις δηλώσεις και να κατανοούµε τις υποκείµενες ρατσιστικές ιδέες που φέρουν.
1.«∆εν είµαι ρατσιστής, αλλά…»
Η παραπάνω φράση ίσως ακούγεται πιο συχνά από όλες. Αυτή η φράση συνήθως κάνει την εισαγωγή στο µυαλό ενός ρατσιστή που χρησιµοποιεί τη φράση για να αποκλείσει τον εαυτό του από την οµάδα των ρατσιστών, εκφράζοντας ταυτόχρονα ρατσιστικές απόψεις για κάποια οµάδα πληθυσµού.
2. «Απλώς λέω την αλήθεια…» ή «Εν καλά που σας λαλώ ότι…»
Η παραπάνω φράση συνεχίζει συνήθως µε την παρουσίαση κάποιων «αδιάσειστων» τεκµηρίων που βαραίνουν κάποια οµάδα, ενώ στην πραγµατικότητα αναπαράγουν στερεότυπα και ρατσιστική ρητορική. Στόχος του ατόµου που τις χρησιµοποιεί είναι να καλύψει τα λεγόµενά του, που είναι διαποτισµένα µε ρατσιστικό µίσος, µε το περιτύλιγµα της απόλυτης ή και «επιστηµονικής» αλήθειας.
3. «Πρέπει να προστατεύουµε τη δική µας κουλτούρα από…» ή «Αλλοιώνουν τον πολιτισµό µας»
Η πιο πάνω φράση παρατηρείται πιο συχνά σε περιόδους µεγάλων µεταναστευτικών ροών, οι οποίες παρουσιάζονται και ως «παράτυπες» από τα ΜΜΕ και κόµµατα/οργανώσεις, µε στόχο να ταυτίσουν το «ξένο» µε το απόλυτο κακό. Για παράδειγµα, σε Κύπρο και Ελλάδα οι µουσουλµάνοι πρόσφυγες, µετανάστες ή/και αιτητές ασύλου παρουσιάζονται ως η προσωποποίηση του «κακού» που θα «µολύνει» την αγνότητα του Ελληνισµού και της Ορθοδοξίας. Στην πραγµατικότητα κανένας «ξένος» δεν αποτελεί πολιτισµική ή άλλου είδους απειλή.
4. «∆εν έχω πρόβληµα µε τους [οµάδα], αλλά…»
Να ξέρετε πως το άτοµο που ξεκινά την πρότασή του µε αυτή τη φράση, συνήθως έχει κάποιο πρόβληµα µε την οµάδα την οποία θέλει να περιγράψει. Η φράση χρησιµοποιείται επίσης για να αποκλείσει ο οµιλητής τον εαυτό του από την οµάδα των ρατσιστών, για να µπορεί µετά να παραπληροφορήσει σχετικά µε κάποια οµάδα.
5. «Έρχονται οι [οµάδα] και παίρνουν τις δουλειές µας…»
Η φράση αυτή αποτελεί ίσως το κερασάκι στην τούρτα στην προσπάθεια διάσπασης της εργατικής τάξης. Στοχεύει τους εργαζόµενους, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσεων σε χώρες που αντιµετωπίζουν µεγάλες µεταναστευτικές ροές. Στην πραγµατικότητα, η αστική τάξη και η εργοδοσία, η οποία εργαλειοποιεί την ακροδεξιά που λαϊκίζει µε αυτή την φράση, είναι οι ίδιοι που προτιµούν να εργοδοτούν «ξένους», καθώς αποτελούν φτηνό εργατικό δυναµικό.
6. «Όλοι οι [οµάδα] είναι έτσι ή αλλιώς…»
Η φράση συνήθως συνεχίζει µε ατεκµηρίωτα στοιχεία, τα οποία οι ρατσιστές παρουσιάζουν ως την απόλυτη «αλήθεια» σχετικά µε µια οµάδα πληθυσµού. Στηρίζονται σε προκαταλήψεις και στερεότυπα, τα οποία είναι αντεπιστηµονικά και χωρίς υπόσταση.
Τα παραπάνω παραδείγµατα συνοψίζουν ίσως τις συχνότερες φράσεις που ξεστοµίζουν ρατσιστικές οντότητες, χωρίς να αποτελούν την ολότητα των φράσεων. Ωστόσο οι φράσεις αυτές έχουν ως στόχο να αναδειχθεί η ουσία, ότι δηλαδή µπορεί να εκφραστεί ρατσιστική στάση ή προδιάθεση µέσα από καθηµερινές δηλώσεις και απόψεις. Αυτές οι φράσεις προκύπτουν από µια σειρά ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων που λειτουργούν ως άµυνες για ρατσιστικές στάσεις.
Ορισµένοι άνθρωποι χρησιµοποιούν αυτές τις φράσεις για να δικαιολογήσουν τις προκαταλήψεις τους, προσπαθώντας να µειώσουν την αντίθεση που ενδέχεται να νιώθουν για τις ρατσιστικές τους απόψεις. Οι ρατσιστές συχνά αποφεύγουν να χρησιµοποιούν ωµές ή άµεσες ρατσιστικές εκφράσεις. Αντίθετα, διατυπώνουν τις απόψεις τους µε τρόπο που φαίνεται πιο κοινωνικά αποδεκτός, προσπαθώντας να φαίνονται ουδέτεροι ή αντικειµενικοί. Αφορίζοντας άλλες οµάδες ή εκφράζοντας φόβο για την πολιτιστική τους ταυτότητα, οι ρατσιστές προσπαθούν να διατηρήσουν µια αίσθηση ανωτερότητας ή ενότητας εντός της δικής τους οµάδας.
Σηµειώνεται πως αυτές οι φράσεις συχνά βασίζονται σε στερεότυπα που έχουν καλλιεργηθεί µέσω της κοινωνικής και πολιτιστικής αλληλεπίδρασης, είτε από τα ΜΜΕ είτε από άλλα περιβάλλοντα, που συνδυάζονται µε το κοινωνικό πλαίσιο και την προσωπική εµπειρία, δηµιουργώντας έναν φαύλο κύκλο που συντηρεί ρατσιστικές στάσεις και απόψεις.
Το σύστηµα που γεννά τον ρατσισµό…
Η υποκίνηση ρατσιστικών ιδεών µέσα στην κοινωνία αποτελεί ένα ισχυρό όπλο του καπιταλιστικού συστήµατος στην προσπάθεια αποπροσανατολισµού των εργαζοµένων. Αυτοί που εκµεταλλεύονταν και εκµεταλλεύονται τους εκατοντάδες ξένους εργάτες σαν φτηνό εργατικό δυναµικό, αυτοί που δεν λογάριασαν ποτέ πατρίδα, χρώµα, φυλή, φτάνει να γεµίζουν οι τραπεζικοί τους λογαριασµοί µε περισσότερα κέρδη, σήµερα αναφέρονται στους ξένους εργάτες σαν να είναι οι φταίχτες για τα χίλια προβλήµατα που αυτοί οι ίδιοι δηµιούργησαν. ∆υστυχώς, µε τη δύναµη και των µέσων ενηµέρωσης µεγάλη µερίδα του λαού παρασύρεται και αναπτύσσεται έτσι το φαινόµενο του ρατσισµού και η εχθρότητα προς τους µετανάστες και άλλες οµάδες πληθυσµού. Αυτό αποδεικνύεται και µε την αύξηση της αποδοχής που έχουν ακροδεξιά, φασιστικά, νεοναζιστικά κόµµατα σε πολλά κράτη, τα οποία εκµεταλλεύονται αυτές τις ευνοϊκές για εκείνα συνθήκες.
Η Κύπρος δεν αποτελεί την εξαίρεση του κανόνα. Πολιτικά κόµµατα, αξιωµατούχοι, ΜΜΕ, προσπαθούν µε κάθε τρόπο να περάσουν το µήνυµα ότι για όλα φταίνε οι ξένοι. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα την αύξηση της ρατσιστικής βίας και στην πατρίδα µας µε επιθέσεις ενάντια σε ανυπεράσπιστους µετανάστες (π.χ. διανοµείς φαγητού), αλλά και την ανοχή ακραίων θέσεων που στο παρελθόν έφεραν στον τόπο µας την καταστροφή. ∆υστυχώς ξεχνούν, ή δεν θέλουν να θυµούνται, πως αρκετοί συµπατριώτες µας και στο παρελθόν αλλά και σήµερα αναγκάζονται να µεταναστεύσουν αναζητώντας καλύτερες συνθήκες ζωής για αυτούς και τα παιδιά τους.
Καλλής Αντούνας
