Του Κωνσταντίνου Ζαχαρίου
Η κοινή ανακοίνωση Δήμων και Επαρχιακών Οργανισμών πριν από δέκα μέρες περίπου, με την οποία προειδοποιούσαν για αναστολή πληρωμών των υποχρεώσεών τους, ανέδειξε την προχειρότητα με την οποία η κυβέρνηση αντιμετωπίζει τη μεταρρύθμιση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Η αφορμή ήταν η καθυστέρηση στην έγκριση των προϋπολογισμών των περισσότερων από τους οργανισμούς αυτούς. Η πραγματική αιτία είναι η απαξίωση και ο αυταρχισμός με τον οποίον η κυβέρνηση αντιμετωπίζει ένα σημαντικό πυλώνα του κράτους.
Για παράδειγμα, ενώ το Υπουργείο Μεταφορών «ξεφορτώθηκε» τη συντήρηση δρόμων πρωταρχικής σημασίας και ένα κόστος που υπολογίζεται γύρω στα 15 εκατ. ευρώ, στους δήμους «δεσμεύθηκε» να μεταφέρει μόλις 3 εκατ. ευρώ και ενώ οι Επαρχιακές Διοικήσεις «ξεφορτώθηκαν» το κόστος έργων που προγραμματίζονταν σε κοινότητες που τώρα έχουν ενταχθεί σε δήμους, τα κονδύλια δεν έχουν μεταφερθεί ακόμη στους δήμους.
Δεν φτάνει που η κυβέρνηση φορτώνει τις Τοπικές Αρχές με όλο και περισσότερες αρμοδιότητες χωρίς να μεταφέρει και τους ανάλογους πόρους, το Υπουργείο Οικονομικών συντηρεί μια απαράδεκτη εκκρεμότητα σε σχέση με τα αποθεματικά των δήμων απειλώντας δήμους που βάζουν στην άκρη ένα κομπόδεμα για υλοποίηση των αναπτυξιακών τους έργων με αποκοπή από την κρατική χορηγία που τους αναλογεί. Την ίδια ώρα, οι λεγόμενες πράσινες φορολογίες και άλλες επιβαρύνσεις αναγκάζουν σήμερα αρκετούς δήμους να συζητούν αυξήσεις στα τέλη τους, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.
«Δεν θα σταθούμε να τρώμε ξύλο χωρίς να φταίμε»
Έντονη ήταν η αντίδραση για όλα τα πιο πάνω του προέδρου της Ένωσης Δήμων, Ανδρέα Βύρα, ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εσωτερικών ο οποίος δήλωσε χαρακτηριστικά: «Δεν θα σταθούμε να τρώμε ξύλο χωρίς να φταίμε».
Ο πρόεδρος της Ένωσης Δήμων αναφέρθηκε στην αύξηση, λόγω ακρίβειας, του κόστους λειτουργίας των δήμων κατά 25-30% από το 2020 που καθορίστηκε η κρατική χρηματοδότηση η οποία έκτοτε παραμένει καθηλωμένη. «Για όλα τα προβλήματα που αναφύονται, προσκρούουμε σε τοίχους. Εμείς πλέον θα αντιδράσουμε», κατέληξε.
Ενδεικτική ήταν η παρατήρηση του προέδρου της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εσωτερικών, Άριστου Δαμιανού, ότι «από τη σημερινή συζήτηση έχουν προκύψει σοβαρά ζητήματα ή καλύτερα ελλείμματα, που υπό κανονικές συνθήκες θα έπρεπε να τύγχαναν χειρισμού προ πολλού από εκείνους που εντέλλονται, με βάση τις νομοθεσίες, να εφαρμόσουν και να υλοποιήσουν τη Μεταρρύθμιση. Είναι με ιδιαίτερη ανησυχία, που ως Επιτροπή Εσωτερικών, προβαίνουμε σε αυτή την εκτίμηση, διότι οι νομοθεσίες είναι στα χέρια των αρμοδίων εδώ και τρία συναπτά έτη».
Ο άνισος διαμοιρασμός της πίτας
Τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις πληρώνουν σε φόρους και κοινωνικές εισφορές περισσότερα από 12 δισ. ευρώ το χρόνο, ποσό το οποίο αντιστοιχεί στο 40% του ΑΕΠ της χώρας. Παρά ταύτα, ο διαμοιρασμός της πίτας γίνεται με άνισο τρόπο αφού η κυβέρνηση κρατάει για το κεντρικό κράτος το μεγαλύτερο κομμάτι από τα έσοδα και αφήνει μόνο ψίχουλα στις Αρχές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Όπως προκύπτει, μάλιστα, από έκθεση της Κομισιόν με τίτλο «Στοιχεία για τις φορολογικές τάσεις», το μοντέλο το οποίο εφαρμόζεται στην Κύπρο δεν συνάδει με τις σύγχρονες τάσεις οι οποίες επικρατούν στην Ευρώπη και δίνουν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση πολύ μεγαλύτερο περιθώριο όσον αφορά τη διοικητική και οικονομική της αυτονομία.
Σημειώνεται ότι η έκθεση βασίζεται σε δεδομένα του 2023, δηλαδή πριν την εφαρμογή της μεταρρύθμισης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Παρά ταύτα, η γενική εικόνα παραμένει ίδια, αφού η μεταρρύθμιση δεν έχει επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο γίνεται ο διαμοιρασμός των εσόδων του κράτους, μεταξύ της κυβέρνησης και των Αρχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Επισημαίνεται, επίσης, ότι παρά τις έντονες αντιδράσεις των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης για τα στενά οικονομικά καλούπια στα οποία τους έχει τοποθετήσει η κυβέρνηση, ο διαμοιρασμός της πίτας των εσόδων του κράτους έμεινε εκτός της πρότασης για τη φορολογική μεταρρύθμιση, η οποία έχει ετοιμαστεί από το Υπουργείο Οικονομικών.
Τα στοιχεία βοούν
Σύμφωνα με την έκθεση, στην Κύπρο από το σύνολο των φόρων και των κοινωνικών εισφορών που πληρώνουν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις ποσοστό 67,9% καταλήγει στα ταμεία της κυβέρνησης, 30,1% σε ταμεία Κοινωνικής Ασφάλισης (π.χ. ΤΚΑ και ΓεΣΥ), 0,6% σε θεσμικά όργανα της ΕΕ και μόνο 1,4% των χρημάτων φτάνει στα ταμεία των Αρχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Αντίθετα, ο μέρος όρος στην ΕΕ όσον αφορά το διαμοιρασμό των εσόδων του κράτους είναι ο ακόλουθος: Ποσοστό 46,6% καταλήγει στα ταμεία της κυβέρνησης, 36% σε ταμεία Κοινωνικής Ασφάλισης, 0,6% σε θεσμικά όργανα της ΕΕ και 9,4% στα ταμεία των Αρχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Δηλαδή στην Κύπρο η κυβέρνηση απορροφά πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από τα έσοδα από τους φόρους και τις κοινωνικές εισφορές σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ (67,9% έναντι 46.6%), ενώ αντίθετα διοχετεύονται πολύ λιγότερα χρήματα στα ταμεία Κοινωνικής Ασφάλισης (30,1% έναντι 36%) και στα ταμεία των Αρχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (1,4% έναντι 9,4%).
Πώς διαμοιράζονται τα έσοδα του κράτους και τι ισχύει στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ
Κεντρική Κυβέρνηση: Στην Κύπρο τα έσοδα του κράτους από τους φόρους και τις κοινωνικές εισφορές που καταλήγουν στα ταμεία της κυβέρνησης ανέρχονται στα 7,96 δισ. ευρώ το χρόνο. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο 25,4% του ΑΕΠ, ποσοστό το οποίο είναι πολύ πιο υψηλό από τον μέσο όρο της ΕΕ (18,2%). Οι χώρες με τα πιο υψηλά ποσοστά είναι η Δανία (31,5% του ΑΕΠ), το Λουξεμβούργο (28,1%) και η Αυστρία (28%). Από την άλλη πλευρά, οι χώρες με τα πιο χαμηλά ποσοστά είναι η Γερμανία (10,7%), η Γαλλία (13,4%) και η Ισπανία (15,2%).
Επισημαίνεται ακόμη ότι στην Κύπρο η κυβέρνηση απορροφά το 67,9% του συνόλου των εσόδων του κράτους από τους φόρους και τις κοινωνικές εισφορές που πληρώνουν τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις, ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος στην ΕΕ είναι μόνο 46,6%.
Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης: Στην Κύπρο τα έσοδα του κράτους τα οποία καταλήγουν στα ταμεία των Αρχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ανέρχονται στα 160 εκατ. ευρώ. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε μόλις 0,5% του ΑΕΠ την ώρα που ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 3,7%.
Σημειώνεται ότι η Κύπρος βρίσκεται στην τέταρτη θέση από το τέλος, πίσω από την Εσθονία (0,2% του ΑΕΠ), την Ιρλανδία (0,3%) και την Τσεχία (0,4%). Οι χώρες με τα πιο υψηλά ποσοστά είναι η Δανία (11,5% του ΑΕΠ), η Σουηδία (11,4%) και η Γαλλία (6%).
Επισημαίνεται, επίσης, ότι στην Κύπρο μόνο το 1,4% του συνόλου των εσόδων του κράτους από φόρους και κοινωνικές εισφορές διοχετεύεται στις Αρχές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος στην ΕΕ είναι 9,4%. Σε τέσσερις, μάλιστα, χώρες της ΕΕ (Γερμανία, Αυστρία, Ισπανία και Βέλγιο) διοχετεύεται έξτρα ποσό σε αυτόνομες περιοχές, το οποίο αντιστοιχεί στο 2,9% του ΑΕΠ.
Ταμεία Κοινωνικής Ασφάλισης: Στην Κύπρο τα έσοδα του κράτους τα οποία καταλήγουν στα ταμεία Κοινωνικής Ασφάλισης (π.χ. ΤΚΑ και ΓεΣΥ) ανέρχονται στα 3,54 δισ. ευρώ. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο 11,3% του ΑΕΠ την ώρα που ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 14%.
Οι χώρες με τα πιο υψηλά ποσοστά είναι η Γαλλία (24,2% του ΑΕΠ), η Γερμανία (15,7%) και η Σλοβενία (15,5%), ενώ οι χώρες με τα πιο χαμηλά ποσοστά είναι η Σουηδία (2,6%), η Ιρλανδία (3%) και η Εσθονία (5,5%).
Επισημαίνεται ότι στην Κύπρο μόνο το 30,1% του συνόλου των εσόδων του κράτους από φόρους και κοινωνικές εισφορές διοχετεύεται στα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης, ενώ ο αντίστοιχος μέσος όρος στην ΕΕ είναι 36%.
Θεσμικά όργανα της ΕΕ: Τόσο στην Κύπρο, όσο και στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, το ποσοστό από τα έσοδα του κράτους που καταλήγει σε ταμεία τα οποία συνδέονται με θεσμικά όργανα της ΕΕ ανέρχεται στο 0,2% του ΑΕΠ.
Στην περίπτωση της Κύπρου το ποσό ανέρχεται στα 74 εκατ. ευρώ και αντιστοιχεί στο 0,6% του συνόλου των εσόδων του κράτους από φόρους και κοινωνικές εισφορές.
