Ζητήματα Ιδεολογίας: Τεχνοκρατικές θεωρίες (α)
Επιμέλεια: Νίκος Κουζούπης
Οι τεχνοκρατικές θεωρίες αποτελούν διάφορες θεωρίες που απολυτοποιούν τον ρόλο της τεχνικής, της τεχνολογίας και των διοικητικών και επιστημονικών στελεχών στην εξέλιξη και ανάπτυξη της κοινωνίας. Πρωτεργάτης αυτών των θεωριών ήταν ο Αμερικανός οικονομολόγος και κοινωνιολόγος Θ. Βέμπλεν, ο οποίος στις αρχές της δεκαετίας του 1920 πρόβαλε την πρότασή του για τη δημιουργία ενός «Συμβουλίου τεχνολόγων», το οποίο θα έπρεπε να συγκεντρώνει στα χέρια του την πραγματική εξουσία, παραμερίζοντας τη μονοπωλιακή αστική τάξη.
Η ουσία των τεχνοκρατικών θεωριών εδράζεται στη θέση ότι η ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής έχει απωλέσει τη σημασία της ως πηγή εξουσίας, η οποία προσδιορίζει την κοινωνική δομή. Τον κύριο πλέον ρόλο τον διαδραματίζει η ομάδα που διοικεί την ιδιοκτησία, τις παραγωγικές διαδικασίες και όλες τις άλλες κοινωνικές δραστηριότητες. Οι παραγωγικές σχέσεις θεωρούνται δήθεν μια επινόηση, ενώ το όλο ζήτημα ανάγεται καθαρά σε τεχνολογικές σχέσεις, στον καταμερισμό εργασίας μέσα στην παραγωγική διαδικασία, καθώς και σε κάθε είδους οργανωτικές εξαρτήσεις, οι οποίες εμφανίζονται στις μη παραγωγικές σφαίρες της κοινωνίας.
Οι τεχνοκρατικές θεωρίες κάνουν εικασίες αναφορικά με τα πραγματικά χαρακτηριστικά του μονοπωλιακού καπιταλισμού, όπως είναι ο διαχωρισμός της ιδιοκτησίας από τη λειτουργία του κεφαλαίου, η περιπλοκότητα της διαχείρισης της οικονομίας, ο αυξανόμενος ρόλος του αστικού κράτους στην οικονομική ζωή, η ενίσχυση του ρόλου της επιστήμης και των επιστημόνων στην ανάπτυξη της σύγχρονης κοινωνίας.
