Το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της ΕΕ αποφάσισε την έγκριση του «SAFE» για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και άμυνα αφήνοντας ανοικτό παράθυρο για τη συμμετοχή τρίτων χωρών όπως η Τουρκία.
Μέσω του SAFE, η ΕΕ θα διαθέσει έως και 150 δισεκατομμύρια ευρώ, τα οποία θα εκταμιευθούν στα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη κατόπιν αιτήματος και βάσει εθνικών σχεδίων. Οι εκταμιεύσεις θα λάβουν τη μορφή δανείων μακράς διάρκειας σε ανταγωνιστικές τιμές, τα οποία θα αποπληρώνονται από τα δικαιούχα κράτη μέλη.
Το χρηματοδοτικό εργαλείο SAFE θα παρέχει χαμηλότοκα πολυετή δάνεια, ύψους έως και 150 δισ. ευρώ, τα οποία θα εγγυάται ο προϋπολογισμός της ΕΕ.
Το παράθυρο για τη συμμετοχή τρίτων χωρών και η Τουρκία
Με βάση τη νομοθετική πράξη του «SAFE» που εγκρίθηκε, ανοίγει ο δρόμος για τη συμμετοχή και τρίτων χωρών, όπως η Τουρκία, σε κοινές επενδύσεις στην ευρωπαϊκή άμυνα. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της ΕΕ «το «SAFE» ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στη συνεργασία με τρίτες χώρες. Η Ουκρανία και οι χώρες του ΕΟΧ-ΕΖΕΣ (Ελβετία, η Ισλανδία, το Λίχτενσταϊν και η Νορβηγία) θα αντιμετωπίζονται με τους ίδιους όρους με τα κράτη μέλη. Όχι μόνο θα μπορούν να συμμετάσχουν σε κοινές προμήθειες, αλλά και να αγοράζουν από τις βιομηχανίες τους.
Το «SAFE» θα επιτρέψει επίσης στις προσχωρούσες χώρες, στις υποψήφιες χώρες, στις εν δυνάμει υποψήφιες χώρες και στις χώρες που έχουν υπογράψει εταιρικές σχέσεις ασφάλειας και άμυνας με την ΕΕ, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, να συμμετάσχουν σε κοινές προμήθειες.
Επιπλέον, η SAFE προσφέρει τη δυνατότητα σύναψης πρόσθετης διμερούς ή πολυμερούς συμφωνίας με τα εν λόγω τρίτα κράτη, βάσει της οποίας θα μπορούσαν να ανοίξουν οι όροι επιλεξιμότητας».
Τι σημαίνουν στην πράξη όλα τα παραπάνω; Ότι η Τουρκία δεν αποκλείεται από τη συμμετοχή της στα προγράμματα. Επιπρόσθετα οι τουρκικές αμυντικές εταιρείες θα μπορούν να συμμετέχουν μέσω κοινοπραξιών και σχετικών συμφωνιών μετόχων.
Ποιες δράσεις αφορά
Οι επιλέξιμες δραστηριότητες που θα χρηματοδοτηθούν μέσω του SAFE θα αφορούν τον πρώτο κατάλογο των τομέων προτεραιότητας που προσδιορίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 6 Μαρτίου 2025 και θα χωριστούν σε δύο κατηγορίες αμυντικών προϊόντων:
Πυρομαχικά και πύραυλοι– συστήματα πυροβολικού, συμπεριλαμβανομένων των δυνατοτήτων πλήγματος ακριβείας σε βάθος- δυνατότητες μάχης εδάφους και τα συστήματα υποστήριξής τους, συμπεριλαμβανομένου του εξοπλισμού των στρατιωτών και των όπλων πεζικού- προστασία κρίσιμων υποδομών- κυβερνοχώρος- στρατιωτική κινητικότητα, συμπεριλαμβανομένης της αντι-κινητικότητας,
Συστήματα αεράμυνας και πυραυλικής άμυνας– θαλάσσιες επιφανειακές και υποβρύχιες δυνατότητες- μη επανδρωμένα αεροσκάφη και συστήματα καταπολέμησης των μη επανδρωμένων αεροσκαφών- στρατηγικοί καταλύτες, όπως, ενδεικτικά, στρατηγικές αερομεταφορές, ανεφοδιασμός αέρος-αέρος και συστήματα C4ISTAR, καθώς και διαστημικά μέσα και υπηρεσίες- προστασία διαστημικών μέσων- τεχνητή νοημοσύνη και ηλεκτρονικός πόλεμος.
Τα αμυντικά προϊόντα που ανήκουν στην κατηγορία 2 θα υπόκεινται σε αυστηρότερους όρους επιλεξιμότητας, απαιτώντας από τους αναδόχους να έχουν τη δυνατότητα να αποφασίζουν για τον ορισμό, την προσαρμογή και την εξέλιξη του σχεδιασμού του αμυντικού προϊόντος που προμηθεύονται.
Η δικλείδα ασφαλείας για τη συμμετοχή των τρίτων χωρών
Και για τις δύο κατηγορίες προϊόντων, οι συμβάσεις προμήθειας θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι το κόστος των κατασκευαστικών στοιχείων που προέρχονται από χώρες εκτός της ΕΕ, των κρατών ΕΟΧ-ΕΖΕΣ και της Ουκρανίας δεν υπερβαίνει το 35 % του εκτιμώμενου κόστους των κατασκευαστικών στοιχείων του τελικού προϊόντος.
Η ΕΕ δεσμεύεται να ενισχύσει και να εμβαθύνει περαιτέρω τη διατλαντική συνεργασία και δέσμευση στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας, καθώς και τη συμπληρωματικότητα με το ΝΑΤΟ. «Σε αυτό το πλαίσιο, το SAFE θα προσπαθήσει να ενισχύσει τη διαλειτουργικότητα, να συνεχίσει τη βιομηχανική συνεργασία και να εξασφαλίσει αμοιβαία πρόσβαση σε τεχνολογίες αιχμής με αξιόπιστους εταίρους» καταλήγει η ανακοίνωση. Στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων κατατέθηκε δήλωση της Κυπριακής Δημοκρατίας, με την οποία διευκρινίζεται η θέση της, μετά την έγκριση για τη δημιουργία του νέου χρηματοδοτικού εργαλείου «SAFE».
Τι αναφέρει η Κυπριακή πλευρά
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές από την κυπριακή πλευρά, με τη δήλωση που κατατέθηκε τονίζεται ότι η υποστήριξη της Κύπρου στον κανονισμό δίδεται με την προϋπόθεση ότι θα χρησιμοποιηθεί το άρθρο 212 tης Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως νομική βάση, για τις διμερείς και πολυμερείς συμφωνίες, που θα συναφθούν με τρίτες χώρες, σύμφωνα με το άρθρο 17 του κανονισμού, ώστε να «ανοίξουν» οι προϋποθέσεις επιλεξιμότητας σε τρίτες χώρες. Συναφώς, η Κύπρος χαιρετίζει τη δήλωση της Κομισιόν η οποία καταγράφηκε στα πρακτικά της Κορεπέρ και αφορά δέσμευση για τη νομική βάση.
Με τη δήλωσή της η Κύπρος, επισημαίνει ότι αναμένει πιστή εφαρμογή του κανονισμού και των κριτηρίων επιλεξιμότητας, όπως περιγράφονται στο άρθρο 16. Τονίζει και ότι καμιά προμήθεια που αφορά τρίτες χώρες ή οντότητες τρίτων χωρών, οι οποίες αντιβαίνουν τα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας της ΕΕ και των Κρατών Μελών της, όπως καθορίζονται στην κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας, μπορεί να είναι επιλέξιμη υπό τον κανονισμό SAFE.
Αναφερόμενη στην έγκριση του κανονισμού SAFE, η Υφυπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Μαριλένα Ραουνά υπογράμμισε πως αποτελεί «μέρος των προσπαθειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να ενισχύσει την αμυντική της βιομηχανία» και «των προσπαθειών μας για στρατηγική αυτονομία», και πως σε αυτό το πλαίσιο «είναι η Ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία σε όλα τα κράτη μέλη που πρέπει να στηριχθεί και να ενισχυθεί».
Ως εκ τούτου, συνέχισε, «θα ήταν αδιανόητο να μπορούν να επωφεληθούν στο πλαίσιο αυτό, χώρες οι οποίες δεν σέβονται την ασφάλεια, την κυριαρχία και τα συμφέροντα της Ένωσης και των Κρατών Μελών».
«Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντική η δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι η οποία περιορισμένη συμμετοχή οντοτήτων σε κοινοπραξίες από τρίτες χώρες, θα γίνει εφόσον προηγηθούν διμερείς συμφωνίες στη βάση του άρθρου 212 των Συνθηκών, και βεβαίως, θα πρέπει να είναι ομονοούντες χώρες οι οποίες σέβονται πλήρως τα συμφέροντα, την κυριαρχία των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης» πρόσθεσε.
Η Κύπρος έδωσε την έγκριση της στη δημιουργία του κανονισμού SAFE καταθέτοντας παράλληλα δήλωση στην οποία καταγράφεται ως προϋπόθεση πως η νομική βάση για το δικαίωμα συμμετοχής οντοτήτων από τρίτες χώρες θα είναι το άρθρο 212 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
