Η κοινωνία σε πίεση και η κυβέρνηση σε λήθαργο

Την ώρα που η κυβέρνηση προχωρά ακάθεκτη στην επιβολή νέων φορολογιών στο ηλεκτρικό ρεύμα, τα πετρελαιοειδή, το νερό και τα απόβλητα, έκθεση της Κομισιόν επιβεβαιώνει ότι η Κύπρος είναι ήδη «πρωταθλήτρια» στην ενεργειακή ακρίβεια και δέσμια των ρύπων και των πολιτικών δεσμεύσεων κενού περιεχομένου.

Η έκθεση δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών: το κράτος παρακολουθεί παθητικά, ενώ οι πολίτες και οι επιχειρήσεις συνθλίβονται ανάμεσα σε λογαριασμούς-σοκ και μία κυβέρνηση χωρίς όραμα. Αποκαλύπτει επίσης, με αριθμούς και τεκμηρίωση, την ενεργειακή, περιβαλλοντική και κοινωνική κρίση που βιώνει η χώρα.

Του Κωνσταντίνου Ζαχαρίου

Την ώρα που η κυβέρνηση προχωρά ακάθεκτη στην επιβολή νέων φορολογι­ών στο ηλεκτρικό ρεύμα, τα πετρελαιο­ειδή, το νερό και τα απόβλητα, έκθεση της Κομισιόν καταγράφει το ενεργειακό, περιβαλλοντικό και πολιτικό αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει η χώρα.

Με στοιχεία, συγκρίσεις και στο­χευμένες επισημάνσεις, η Κομισιόν, σε έκθεσή της για την Κύπρο, στο πλαί­σιο της Εαρινής Δέσμης του Ευρωπα­ϊκού Εξαμήνου 2025, καταδεικνύει ότι η χώρα έχει χάσει τον βηματισμό της απέναντι στις κλιματικές και κοινω­νικές προκλήσεις της εποχής. Και δεν είναι απλώς ζήτημα τεχνοκρατικής υστέρησης. Είναι, κυρίως, ζήτημα πολι­τικής ευθύνης, διοικητικής αδράνειας και προτεραιοτήτων που θυσιάζουν το δημόσιο συμφέρον.

Η Κύπρος των πιο ακριβών λογαριασμών και της βαθιάς ενεργειακής φτώχειας

Η χώρα συνεχίζει να φιγουράρει στην κορυφή των πιο ακριβών αγορών ηλε­κτρικής ενέργειας στην ΕΕ. Το 2024, οι επιχειρήσεις πλήρωναν την ακριβότερη τιμή ρεύματος στην ΕΕ, ενώ τα νοικοκυ­ριά κατέβαλλαν λογαριασμούς με φορο­λογικά βάρη που ξεπερνούν τον μέσο όρο της Ένωσης. Συγκεκριμένα:

• Το 35,5% του λογαριασμού ηλεκτρι­σμού των οικιακών καταναλωτών αφο­ρά φόρους και τέλη (ΕΕ: 25%).

• Οι μη οικιακοί καταναλωτές επιβα­ρύνονται με 25,9%, όταν ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 15,4%.

• Το κόστος δικτύου στην Κύπρο πα­ραμένει χαμηλότερο από την ΕΕ, αποκα­λύπτοντας ότι το βάρος προέρχεται κυρί­ως από κρατικές επιβαρύνσεις.

Την ίδια ώρα, η ενεργειακή φτώχεια έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις:

• Το 14,6% του πληθυσμού δηλώνει αδυναμία να θερμάνει το σπίτι του.

• Το 42,5% των Κυπρίων βρίσκεται σε κίνδυνο ενεργειακής φτώχειας, τα υψη­λότερα ποσοστά στην ΕΕ.

Παρά τις κυβερνητικές εξαγγελίες για προστασία των ευάλωτων ομάδων, τα μέτρα αποδεικνύονται αποσπασματι­κά και ανεπαρκή. Η κρίση του ηλεκτρι­σμού αποκαλύπτει μια βαθιά κοινωνική αδικία και την έλλειψη δομικού σχεδι­ασμού.

Η πράσινη μετάβαση που δεν ήρθε ποτέ

Η έκθεση καταδεικνύει την πλήρη αποτυχία της Κύπρου να τηρήσει τους ευρωπαϊκούς στόχους μείωσης εκπο­μπών αερίων του θερμοκηπίου. Παρά την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, τα σχέ­δια δράσης και τις δεσμεύσεις στο χαρτί, η πραγματικότητα είναι αμείλικτη:

• Το 2023 οι εκπομπές ήταν 4,6% πάνω από τα επίπεδα του 2005.

• Με τα ισχύοντα μέτρα, η προβλεπό­μενη μείωση ως το 2030 φτάνει μόλις το 3,8% (έναντι στόχου 32%).

• Το έλλειμμα 28,2 ποσοστιαίων μο­νάδων απαιτεί επείγουσα και επιθετική εφαρμογή νέων πολιτικών.

Ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι τα στοι­χεία για τη μεταποιητική βιομηχανία:

• Οι εκπομπές CO2 ανά ευρώ προστι­θέμενης αξίας είναι 1,4 κιλά, οι υψηλό­τερες στην ΕΕ.

• Το 70% των εκπομπών προέρχεται από παραγωγικές διαδικασίες και όχι από καύσιμα.

• Το 11% της μεταποίησης αφορά μη μεταλλικά ορυκτά (τσιμέντο, κεραμικά) με 11 κιλά CO2eq ανά ευρώ ΑΠΑ, πε­νταπλάσιο του μέσου όρου ΕΕ.

Η Κύπρος είναι ουσιαστικά εγκλωβι­σμένη σε ένα βιομηχανικό μοντέλο πα­ρελθόντος, χωρίς επενδύσεις σε καθαρές τεχνολογίες ή στρατηγική στροφή.

Έργα και πολιτικές στα χαρτιά

Στην έκθεση γίνεται αναφορά στο τερματικό φυσικού αερίου, που έμεινε στα χαρτιά, καθώς και στο έργο Great Sea Interconnector, το οποίο είναι το μεγαλύτερο έργο στρατηγικής σημασί­ας για τον τερματισμό της ενεργειακής απομόνωσης της Κύπρου, αλλά βρί­σκεται και αυτό σε καθυστέρηση. Όπως επισημαίνεται, παρά την εξασφάλιση 658 εκατ. ευρώ από την ΕΕ -τη μεγαλύ­τερη επιχορήγηση που έχει δοθεί ποτέ σε έργο Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI)- το χρονοδιάγραμμα δεν τηρείται. Σημειώ­νεται επίσης ότι την ίδια στιγμή:

• Το 2024 οι ΑΠΕ κάλυψαν μόλις το 24% της ηλεκτροπαραγωγής (ΕΕ: 47%).

• Η εγκατεστημένη ισχύς ΑΠΕ έφτασε τα 895 MW (αύξηση 19%), εκ των οποί­ων τα 724 MW από φωτοβολταϊκά.

• Ο στόχος για το 2030 είναι 33,17% στην τελική κατανάλωση, πολύ μακριά από την τρέχουσα επίδοση.

• Καμία συμφωνία αγοράς ενέργειας από ΑΠΕ (PPA) δεν είναι ακόμη καταχω­ρισμένη λόγω νομικών εμποδίων.

Οι καθυστερήσεις στο δίκτυο και η απουσία αποθηκευτικών υποδομών οδηγούν σε απόρριψη σημαντικού πο­σοστού της παραγόμενης πράσινης ενέργειας.

Δέκα προτάσεις από το ΑΚΕΛ για ανακούφιση της κοινωνίας και βιώσιμο ενεργειακό μοντέλο

Το ΑΚΕΛ έχει καταθέσει δέσμη δέκα προτάσεων για ουσιαστική ανακούφιση της κοινωνίας και μετάβαση σε βιώσιμο ενεργειακό μοντέλο, με έμφαση στη δι­αφάνεια, την κοινωνική δικαιοσύνη και την αξιοποίηση των ΑΠΕ. Τα κύρια ση­μεία:

• Άμεση εισαγωγή φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή.

• Ταχεία ένταξη της ΑΗΚ στις ΑΠΕ, με κρατική υπόδειξη κατάλληλων χώρων για παραγωγή και αποθήκευση.

• Οριζόντια μείωση του ΦΠΑ στο ρεύ­μα στο 9% (από 19%).

• Άμεση προκήρυξη μειοδοτικών δια­γωνισμών για προμήθεια ενέργειας από ΑΠΕ και αποθήκευση.

• Φορολόγηση των απροσδόκητων κερδών των ενεργειακών εταιρειών και επαναδιανομή των εσόδων για καταπο­λέμηση της ενεργειακής φτώχειας.

• Επέκταση των προγραμμάτων επιδό­τησης για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, ιδιαίτερα για ευάλωτες και μικρομεσαίες οικογένειες, ώστε να καλύπτεται ολόκλη­ρο το κόστος.

• Προώθηση ενεργειακών κοινοτήτων.

• Διαφανής αξιοποίηση του Ταμείου Ρύπων για τη στήριξη της πρόσβασης των πολιτών στην ενέργεια.

• Αναστολή κάθε απόφασης για τις πράσινες φορολογίες, έως ότου υπάρξουν εγγυήσεις ότι δεν θα επιβαρυνθεί περαι­τέρω ο πολίτης.

• Αυτόματη ένταξη όλων των δικαι­ούχων κοινωνικών σχεδίων στην ειδική τιμολογιακή κατηγορία της ΑΗΚ, χωρίς γραφειοκρατικές διαδικασίες. Η Κύπρος πληρώνει το τίμημα της πολιτικής αμέ­λειας και της στρατηγικής άγνοιας της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη. Χωρίς επι­τάχυνση, χωρίς ριζική αλλαγή προτεραι­οτήτων, η χώρα κινδυνεύει να καταστεί ουραγός της ΕΕ. Και το κόστος δεν είναι μόνο αριθμητικό: είναι κοινωνικό, είναι περιβαλλοντικό, είναι υπαρξιακό.

Η πράσινη μετάβαση δεν μπορεί να περιμένει. Και δεν μπορεί να γίνει με ευχολόγια και επιδοτήσεις της τελευταί­ας στιγμής. Απαιτεί σχέδιο, επενδύσεις, κοινωνική δικαιοσύνη και κυρίως πο­λιτική βούληση, αυτό που απουσιάζει διαχρονικά από το πολιτικό προσωπικό της χώρας.