Παραμελημένη πρόληψη, ανύπαρκτη μακροχρόνια φροντίδακαι χιλιάδες ευάλωτοι πολίτες αόρατοι για την κυβέρνηση
Του
Κωνσταντίνου Ζαχαρίου
Η Κύπρος αντιμετωπίζει μια εκρηκτική δημογραφική και υγειονομική πρόκληση, με έναν πληθυσμό που γερνά ταχύτατα και ένα κράτος που παραμένει καθηλωμένο στην αδράνεια.
Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2025 αναδεικνύει τις παθογένειες ενός συστήματος φροντίδας που αφήνει πίσω του τους πιο ευάλωτους, την ώρα που οι ανάγκες εκτοξεύονται.
Μακροχρόνια φροντίδα: Ούτε στρατηγική ούτε προτεραιότητα
Σύμφωνα με την έκθεση, το 34,3% των ηλικιωμένων στην Κύπρο χρειάζονται βοήθεια για βασικές καθημερινές ανάγκες. Το ποσοστό αυτό είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Παρ’ όλα αυτά, οι δημόσιες δαπάνες για μακροχρόνια φροντίδα ανέρχονται μόλις στο 0,2% του ΑΕΠ. Οι κρατικοί μηχανισμοί μοιάζουν ανίκανοι –ή απρόθυμοι– να επενδύσουν σε αυτό που ήδη αποτελεί ανθρωπιστική κρίση σε εξέλιξη.
Η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί, καθώς σύμφωνα με τις προβλέψεις της Κομισιόν, ο γηράσκων πληθυσμός στην Κύπρο θα αυξηθεί και θα φτάσει το 23,9% έως το 2050.
Το ΓεΣΥ απέδειξε ότι «γίνεται», αλλά έχει περιέλθει σε στασιμότητα
Από την έκθεση της Κομισιόν προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι η εφαρμογή του Γενικού Συστήματος Υγείας υπήρξε μια ιστορική τομή. Έδωσε τέλος σε δεκαετίες στρεβλώσεων, έκανε την περίθαλψη καθολική και προσβάσιμη και μείωσε τις ανικανοποίητες ανάγκες των πολιτών για ιατρική φροντίδα. Φαίνεται, ωστόσο, ότι τα τελευταία χρόνια το σύστημα έχει περιέλθει σε κατάσταση στασιμότητας. Η κυβέρνηση είτε αδυνατεί είτε δεν διαθέτει την πολιτική βούληση να το εξελίξει.
Στην έκθεση επισημαίνεται ότι οι ελλείψεις σε αγροτικές περιοχές, η έλλειψη προσωπικού, η ανεπάρκεια νοσηλευτών και η υποστελέχωση των δημοσίων νοσοκομείων συνιστούν πλέον δομικά –όχι μεταβατικά– προβλήματα.
Η πρόληψη στο περιθώριο
Επιπλέον, η έκθεση σημειώνει ότι ενώ το κράτος δαπανά το 7,5% του ΑΕΠ στον τομέα της Υγείας (πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ), μόλις το 2,5% αφορά προληπτική φροντίδα –έναντι 5,5% στην ΕΕ. Αντί για στρατηγικές πρόληψης και δημόσιας υγείας, επιλέγεται η παθητική διαχείριση.
Η Κύπρος διαθέτει μόλις 295 νοσοκομειακές κλίνες ανά 100.000 κατοίκους, έναντι 444 στην ΕΕ. Παράλληλα, ενώ ο αριθμός των γιατρών είναι επαρκής, αυτοί είναι συγκεντρωμένοι κυρίως στα αστικά κέντρα. Οι νοσηλευτές υπολείπονται σοβαρά: 5,3 ανά 1.000 κατοίκους, έναντι 7,6 στην ΕΕ.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι το κράτος, αντί να εξισορροπεί τις ανισότητες, τις παγιώνει.
Έρευνα και καινοτομία: Το κενό μιας χαμένης ευκαιρίας
Η έκθεση της Κομισιόν υπογραμμίζει, επίσης, την εξαιρετικά χαμηλή ένταση της Κύπρου στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας.
Το 2023, καταγράφηκαν μόλις τέσσερα ευρωπαϊκά διπλώματα ευρεσιτεχνίας στον τομέα της Υγείας, όταν ο μέσος όρος στην ΕΕ ήταν 29. Η επιστημονική πρόοδος φαίνεται πως δεν αποτελεί προτεραιότητα της κρατικής πολιτικής.
Συντάξεις και γήρανση: Το αύριο είναι σήμερα
Η έκθεση προειδοποιεί ότι η συνολική δαπάνη για ηλικιακά συνδεδεμένα έξοδα αυξάνεται ραγδαία –κυρίως λόγω της γήρανσης του πληθυσμού– και αναμένεται να φτάσει το 25% του ΑΕΠ μέχρι το 2070. Ωστόσο, η Πολιτεία φαίνεται πως δεν έχει προετοιμαστεί ούτε δημοσιονομικά ούτε δομικά για το κύμα της γήρανσης που ήδη έχει ξεκινήσει.
Το σύστημα σώθηκε από το ΓεΣΥ, αλλά κινδυνεύει από την απραξία των κυβερνώντων
Το γενικό συμπέρασμα της έκθεσης της Κομισιόν είναι ξεκάθαρο: το ΓεΣΥ υπήρξε μια σπάνια απόδειξη ότι η Κύπρος μπορεί να μεταρρυθμιστεί. Όμως η Πολιτεία επαναπαύτηκε. Οι μεταρρυθμίσεις σταμάτησαν εκεί και το κράτος δείχνει είτε να μην αντιλαμβάνεται την έκταση της κρίσης, είτε να εξυπηρετεί άλλες σκοπιμότητες.
Οι ηλικιωμένοι και οι ευάλωτοι πληρώνουν ήδη το τίμημα της αδράνειας και η κοινωνία ετοιμάζεται να το πληρώσει ακόμη ακριβότερα στο μέλλον.
