Η ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου – Κρήτης, το μεγαλύτερο διακρατικό ενεργειακό project στην Ανατολική Μεσόγειο, απειλείται πλέον ανοιχτά με ματαίωση, καθώς ο ΑΔΜΗΕ – ο Διαχειριστής του ελληνικού συστήματος μεταφοράς – φαίνεται να υπαναχωρεί από τις δεσμεύσεις που συμφωνήθηκαν μόλις το περασμένο φθινόπωρο μεταξύ Κύπρου, Ελλάδας και των δύο ρυθμιστικών αρχών (ΡΑΕΚ – ΡΑΑΕΥ).
Τα «25 εκατομμύρια του 2025» και ο εκβιασμός της αποχώρησης
Στο επίκεντρο του νέου γύρου έντασης βρίσκεται το ζήτημα της καταβολής 25 εκατομμυρίων ευρώ προς τον ΑΔΜΗΕ για τα ανακτήσιμα έξοδα του 2025. Παρά το ότι το Πλαίσιο Κατανόησης του Σεπτεμβρίου 2024 όρισε σαφή περιορισμό στο ύψος των ετήσιων πληρωμών – €25 εκατ. κατ’ έτος για πέντε χρόνια – ο ΑΔΜΗΕ επιδιώκει πλέον την πλήρη ανάκτηση όλων των εξόδων κατασκευής, από τώρα, χωρίς ανώτατο όριο.
Κατά πληροφορίες, στην τηλεδιάσκεψη της περασμένης Τρίτης υπό την ΕΕ, ο πρόεδρος του ΑΔΜΗΕ Μάνος Μανουσάκης ζήτησε τη χαλάρωση των περιορισμών στις ταρίφες, με στόχο να μπορεί να ανακτά περισσότερα από 25 εκατ. το 2025. Δηλαδή, ζητά να ξανανοίξει η συμφωνία, με όρους που είχαν απορριφθεί κατηγορηματικά το καλοκαίρι του 2024.
Η ΡΑΕΚ απάντησε αρνητικά, παραμένοντας αμετακίνητη στη θέση ότι οι πληρωμές πρέπει να γίνουν μόνο βάσει επιβεβαιωμένων εξόδων και όχι ως γενική προκαταβολή έργου που δεν έχει ακόμα ενεργοποιηθεί.
Το project έχει ουσιαστικά «παγώσει»
Παρά τη συνέχιση της κατασκευής του καλωδίου από τη γαλλική Nexans, οι πληροφορίες της εφημερίδας Φιλελευθερος, αναφέρουν ότι δεν υπάρχει ουσιαστική πρόοδος ή επίσημη ενημέρωση για την ενεργοποίηση της διασύνδεσης, λόγω της στάσης της Τουρκίας και άλλων γεωπολιτικών παραγόντων.
Το Υπουργείο Οικονομικών της Κύπρου μάλιστα αρνείται να εγκρίνει την πληρωμή της πρώτης δόσης των €25 εκατ. έως ότου κατατεθούν επαρκή αποδεικτικά για τις δαπάνες. Δηλαδή, δεν απορρίπτει τη συμφωνία, αλλά παγώνει προσωρινά την καταβολή, με τεχνοκρατικά κριτήρια.
Η πλευρά του ΑΔΜΗΕ, ωστόσο, διαρρέει ότι οφείλεται απλώς σε “καθυστερήσεις από ΡΑΕΚ”, προκαλώντας σκόπιμη σύγχυση στην κοινή γνώμη.
Το επικίνδυνο σενάριο της ρήξης
Η επιμονή του ΑΔΜΗΕ να παρακάμψει τις δεσμεύσεις θέτει σε κίνδυνο:
- Τη βιωσιμότητα του έργου (που έτσι κι αλλιώς δεν έχει ακόμα διασφαλιστεί),
- Την πολιτική σχέση Κύπρου – Ελλάδας,
- Και το κοινό ενεργειακό όραμα ΕΕ – Ανατολικής Μεσογείου.
Αν ο ΑΔΜΗΕ επιλέξει πράγματι να διακόψει τις εργασίες τον Αύγουστο, όπως έχει απειλήσει, ενδέχεται να βρεθεί νομικά εκτεθειμένος ως υπαίτιος ματαίωσης και όχι θύμα. Η μόνη οδός “διαφυγής” για τον ίδιο θα ήταν η επίσημη αναγνώριση από την ελληνική Κυβέρνηση ότι το έργο σταματά για γεωπολιτικούς λόγους, ώστε το κόστος να μοιραστεί 50-50 μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας – όπως προβλέπει το Σχέδιο Κατανόησης.
Πολιτικές σκιές και αμήχανες σιωπές
Το πιο ανησυχητικό ίσως είναι η αλλαγή ρητορικής από την ελληνική Κυβέρνηση, η οποία δεν επαναλαμβάνει πλέον ούτε καν τη φράση “το έργο θα γίνει όταν έρθει η ώρα”.
Η σιωπή αυτή ερμηνεύεται από διπλωματικές πηγές ως διακριτική απόσυρση στήριξης από ένα έργο που – αν ολοκληρωθεί – θα αποτελεί τεχνολογικό και γεωπολιτικό θαύμα, αλλά αν αποτύχει, θα αφήσει πίσω του τεράστια οικονομική ζημιά και πολιτικό κόστος.
