Ένα ραντεβού για πρόληψη, μια ζωή γεμάτη μέλλον

Της

Γιώργιας Ερωτοκρίτου

Ο καρκίνος του μαστού συνεχίζει να αποτελεί τη συχνότερη μορφή καρκίνου στις γυναίκες της Κύπρου, ενώ ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας καταλαμβάνει την τέταρτη θέση, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Αρχείου Καρκίνου Κύπρου. Αυτή η πραγματικότητα μπορεί να μοιάζει αποκαρδιωτική, όμως οι αριθμοί έχουν και άλλη ανάγνωση: αν οι συγκεκριμένοι καρκίνοι διαγνωστούν εγκαίρως, η επιβίωση είναι εφικτή και μάλιστα με ποσοστά που αγγίζουν το 90%.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο καρκίνος του μαστού αποτελεί την πρώτη αιτία καρκινικών θανάτων στις γυναίκες. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περισσότερα από 2,3 εκατομμύρια νέα περιστατικά διαγνώστηκαν το 2022. Στην Ευρώπη, μία στις οκτώ γυναίκες αναμένεται να νοσήσει από καρκίνο του μαστού κατά τη διάρκεια της ζωής της. Η πλειονότητα ωστόσο των περιπτώσεων που διαγιγνώσκονται σε πρώιμο στάδιο θεραπεύονται πλήρως. Η επιστήμη έχει προχωρήσει, η τεχνολογία έχει εξελιχθεί και εκείνο που χρειάζεται είναι άμεσες και έγκαιρες κινήσεις.

Οι σιωπηλοί εχθροί – Τι προκαλεί τους γυναικολογικούς καρκίνους;

Ο καρκίνος του μαστού και ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας δεν εμφανίζονται ξαφνικά, ούτε «τυχαία». Πιο συγκεκριμένα, ο καρκίνος του μαστού είναι μια πολυπαραγοντική νόσος, επηρεασμένη τόσο από γενετικά όσο και από περιβαλλοντικά στοιχεία. Οι περισσότερες διαγνώσεις αφορούν γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Η ηλικία παραμένει ένας από τους βασικότερους παράγοντες κινδύνου. Επίσης, οι γυναίκες με θετικό οικογενειακό ιστορικό ή συγκεκριμένες γονιδιακές μεταλλάξεις έχουν σημαντικά αυξημένο ρίσκο –έως και 80%. Ακόμα, πρώιμη εμμηναρχή (πριν τα 12 έτη) καθυστερημένη εμμηνόπαυση (μετά τα 55) καθώς και η μακροχρόνια χρήση ορμονικών σκευασμάτων (π.χ. αντισυλληπτικά ή θεραπείες υποκατάστασης) σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο. Την ίδια ώρα, ακόμη ένας σιωπηλός εχθρός είναι η παχυσαρκία και η καθιστική ζωή. Το υπερβολικό λίπος στο σώμα μετατρέπεται σε οιστρογόνα, κάτι που ενισχύει την ανάπτυξη ορμονοεξαρτώμενων όγκων.

Ακόμα και η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ (1-2 ποτά την ημέρα) σχετίζεται με αύξηση του κινδύνου. Επίσης, το κάπνισμα δεν σχετίζεται μόνο με τον καρκίνο του πνεύμονα, αλλά πλήθος μελετών δείχνουν σύνδεση και με καρκίνο του μαστού, ιδιαίτερα στις νεότερες γυναίκες. Επιπλέον, η ατεκνία ή η απόκτηση παιδιών σε μεγαλύτερη ηλικία, καθώς και η έλλειψη θηλασμού, φαίνεται πως επηρεάζουν αρνητικά τον σχετικό κίνδυνο, σύμφωνα με μελέτες του National Cancer Institute και του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ.

Καρκίνος τραχήλου της μήτρας: Ο ιός HPV στην καρδιά του προβλήματος

Σε αντίθεση με τον καρκίνο του μαστού, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας έχει έναν ξεκάθαρο «ένοχο», τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV). Περισσότερο από το 90% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου σχετίζονται με την επίμονη λοίμωξη από ογκογόνα στελέχη του HPV. Ο ιός μεταδίδεται σεξουαλικά και είναι εξαιρετικά κοινός, ενώ εκτιμάται πως το 80% των σεξουαλικά ενεργών ατόμων θα μολυνθούν κάποια στιγμή. Στις περισσότερες περιπτώσεις το ανοσοποιητικό σύστημα τον καταπολεμά, όμως σε ορισμένες γυναίκες η λοίμωξη επιμένει και προκαλεί κυτταρικές αλλοιώσεις που εξελίσσονται σε καρκίνο. Η καθυστέρηση πρώτης σεξουαλικής επαφής αλλά και η μη χρήση προφυλακτικών σχετίζονται με την πιθανότητα μόλυνσης.

Το θετικό είναι ότι ο εμβολιασμός για τον HPV -διαθέσιμος δωρεάν σε κορίτσια και αγόρια σε πολλές χώρες όπως και στην Κύπρο- προσφέρει προστασία έως και 90% έναντι των πιο επικίνδυνων στελεχών. Ειδικά αν γίνει πριν την έναρξη σεξουαλικών επαφών, έχει αποδειχθεί ότι μειώνει ραγδαία τα περιστατικά προκαρκινικών αλλοιώσεων.

Οι εξετάσεις που σώζουν ζωές

Μαστογραφία και τεστ Παπανικολάου αποτελούν τους δύο ακρογωνιαίους λίθους της πρόληψης. Η μαστογραφία μπορεί να ανιχνεύσει κακοήθειες σε πολύ αρχικά στάδια, όταν ακόμα δεν είναι ορατές ή ψηλαφητές. Οι ειδικοί συνιστούν έναρξη μαστογραφικού ελέγχου από την ηλικία των 40 κάθε δύο χρόνια. Το τεστ Παπ –απλό, ανώδυνο και οικονομικό– έχει μειώσει θεαματικά τα ποσοστά καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στις χώρες όπου εφαρμόζεται συστηματικά. Ανιχνεύει προκαρκινικές αλλοιώσεις και δίνει τη δυνατότητα πρόληψης, προτού καν εμφανιστεί ο καρκίνος.

Ο ΠΑΣΥΚΑΦ, αναγνωρίζοντας τη δύναμη της πρόληψης, ενώνει τις δυνάμεις του με επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς για μια παγκύπρια εκστρατεία αφύπνισης. Μια προσπάθεια που δεν περιορίζεται σε αριθμούς, αλλά έχει στο επίκεντρό της τη ζωή κάθε γυναίκας. Έτσι, ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Καρκινοπαθών και Φιλών προχωρά σε μια δυναμική εκστρατεία ενημέρωσης και πρόληψης, συνεργαζόμενος με κορυφαίους ιατρικούς φορείς: την Παγκύπρια Γυναικολογική και Μαιευτική Εταιρεία, την Παγκύπρια Εταιρεία Κολποσκόπησης και Παθολογίας Τραχήλου, την Ογκολογική Εταιρεία Κύπρου, τη Δερματολογική Αφροδισιολογική Εταιρεία και τη Χειρουργική Εταιρεία Κύπρου. Στόχος είναι η καλλιέργεια συνείδησης γύρω από τη σημασία της πρόληψης, η εξοικείωση με τις βασικές εξετάσεις και πάνω απ’ όλα η ενθάρρυνση κάθε γυναίκας να δώσει στον εαυτό της το πιο πολύτιμο δώρο: τη φροντίδα της υγείας της.

Η νέα φιλοσοφία του ΠΑΣΥΚΑΦ βασίζεται στην ενδυνάμωση και την ενημέρωση. Όχι στο φόβο, αλλά στη δύναμη της επιλογής. Όχι στην αδιαφορία, αλλά στην πρόληψη ως πράξη αυτοσεβασμού. Η εκστρατεία του ΠΑΣΥΚΑΦ δεν περιορίζεται σε φυλλάδια ή τηλεοπτικά σποτ. Οργανώνει παγκύπριες παρουσιάσεις, επισκέψεις σε σχολεία, τοπικές κοινότητες και χώρους εργασίας. Το τηλεφωνικό κέντρο 77771986 είναι στη διάθεση κάθε πολίτη που θέλει πληροφορίες, καθοδήγηση ή στήριξη. Ο οργανισμός προσφέρει επίσης προγράμματα ψυχολογικής στήριξης για γυναίκες που έχουν νοσήσει ή έχουν συγγενείς με καρκίνο, καθώς και πρακτικές υπηρεσίες βοήθειας στο σπίτι.

Το τέλος δεν είναι μοιραίο. Το ξεκίνημα είναι στο χέρι μας.

Ο καρκίνος δεν είναι πια ταμπού. Δεν είναι αόρατος και δεν είναι απαραίτητα θανατηφόρος. Η διαφορά βρίσκεται στο πότε θα εντοπιστεί. Ένα ραντεβού για μαστογραφία. Ένα λεπτό για να πάρεις το τηλέφωνο, να κλείσεις ραντεβού και να κανονίσεις ένα τεστ «Παπ». Ένας εμβολιασμός για τον HPV. Μπορεί να είναι μικρές και απλές πράξεις, αλλά ισοδυναμούν με τεράστιες αλλαγές. Γιατί η κάθε γυναίκα αξίζει. Η κάθε γυναίκα πρέπει να απολαμβάνει τον εαυτό και τη ζωή της.