Ντοκουμέντα ιστορικής και συναισθηματικής αξίας συνθέτουν το Μουσείο του Συνεργατικού Ταμιευτηρίου Λεμεσού, καταγράφοντας την 70χρονη πορεία του και την καθοριστική συμβολή του στην πρόοδο της πόλης.
Το μοναδικό στο είδος του σε όλη την Κύπρο Μουσείο αποτελεί μια σημαντική ζωντανή μαρτυρία της οικονομικής και συνεργατικής ιστορίας και εξέλιξης γενικότερα της Κύπρου αλλά ειδικότερα της Λεμεσού. Δυστυχώς, κανένας δεν μπορούσε να φανταστεί τον καιρό της σύλληψης της ιδέας για τη δημιουργία του, ότι με την ολοκλήρωσή του δεν θα υπήρχε πλέον Συνεργατισμός.
Του Χρήστου Χαραλάμπους
Μπορεί ο Συνεργατισμός να ξεπουλήθηκε τελικά από την κυβέρνηση Νίκου Αναστασιάδη, όμως η φιλοσοφία και η κοινωνική ωφελιμότητά του παραμένουν αξίες αναλλοίωτες για τον κόσμο της Κύπρου, οι οποίες συντηρούνται μέσα από προσωπικές μνήμες και ντοκουμέντα που έχουν διασωθεί και λειτουργούν σαν φάρος μιας σημαντικής πτυχής της σύγχρονης ιστορίας του τόπου. Έναν τέτοιο φάρο αποτελεί και το Ιστορικό Αρχείο-Μουσείο του Συνεργατικού Ταμιευτηρίου Λεμεσού που, πέραν της μνημειακής αξίας του πλούσιου υλικού που φιλοξενεί στις αίθουσες του, αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία, καθώς οδηγούνται στην ευόδωσή τους οι προσπάθειες που ξεκίνησαν εδώ και καιρό για επανασύσταση του Συνεργατισμού μέσα από τη δημιουργία της Παγκύπριας Συνεργατικής Τράπεζας.
Περνώντας κάποιος την είσοδο του Μουσείου που στεγάζεται σε ένα τμήμα του ιδιόκτητου κτιριακού συγκροτήματος του πρώην Συνεργατικού Ταμιευτηρίου, στην οδό Γλάδστωνος όπου λειτουργούσαν και τα κεντρικά γραφεία του, αισθάνεται δέος και αβίαστα η μνήμη του γυρίζει πίσω στις παλιές καλές εποχές που ο κόσμος του καθημερινού μόχθου και της δημιουργίας πορευόταν με σιγουριά ξέροντας ότι στα δύσκολα το δικό του τραπεζικό ίδρυμα θα του άπλωνε χέρι βοήθειας χωρίς να του ρουφά το αίμα και τον ιδρώτα.
Η πρωτοβουλία για να στηθεί αυτό το Μουσείο, όπως μας ανέφερε, ξεναγώντας μας στους χώρους με τα μοναδικά εκθέματα ο Υπεύθυνος του Μουσείου, Λούκας Γρηγοριάδης, ανήκει στον τελευταίο Γραμματέα-Διευθυντή του Συνεργατικού Ταμιευτηρίου, Νέαρχο Ιωάννου, ο οποίος αρχικά είχε την ιδέα να γίνει ένα Αρχείο με όλα τα πολύτιμα και σημαντικά ντοκουμέντα και στη συνέχεια με βάση το υλικό που, μετά από πολλές δυσκολίες έγινε κατορθωτό να συγκεντρωθεί, προέκυψε η δημιουργία του Μουσείου με τη μορφή που έχει σήμερα.
Ο Λούκας Γρηγοριάδης, ιστορικός και ιστορικός τέχνης, είχε κληθεί από την αρχή της όλης προσπάθειας το 2007 για να αναλάβει τη συλλογή, αξιολόγηση, ταξινόμηση, ψηφιοποίηση και αρχειοθέτηση του τεράστιου υλικού, το οποίο ήταν διασκορπισμένο και καταχωνιασμένο σε υπόγεια και άλλους χώρους παλιών καταστημάτων του Συνεργατικού Ταμιευτήριου και είναι βέβαιο ότι αν παρέμενε εκεί θα καταστρεφόταν, όπως συνήθως γίνεται σε τέτοιες περιπτώσεις.
Η δουλειά που έγινε από τον κ. Γρηγοριάδη, όπως όλοι αναγνωρίζουν, ήταν καθοριστική στη διάσωση και ανάδειξη αυτού του υλικού και κατ’ επέκταση στη δημιουργία του Μουσείου.
Με προζύμι το Συνεργατικό Μικροκαταστηματαρχών
Όλο το υλικό που έγινε κατορθωτό να εντοπισθεί, μετά από την απαιτούμενη μουσειολογική μελέτη, τοποθετήθηκε θεματικά και χρονολογικά μέσα στους χώρους του Μουσείου, το οποίο ολοκληρώθηκε το 2018. «Δυστυχώς, η αρνητική εξέλιξη που είχε ο Συνεργατισμός δεν επέτρεψε να ανοίξει το Μουσείο, γιατί δεν υπήρχε πλέον ούτε και το Συνεργατικό Ταμιευτήριο Λεμεσού», μας λέει ο κ. Γρηγοριάδης, επισημαίνοντας ότι τελικά «τον Ιούλιο του 2021 μετά από σκληρές μάχες με τους κατόχους πλέον του κτιρίου και με την καθοριστική συμβολή του δημάρχου Λεμεσού, Νίκου Νικολαΐδη, έγινε κατορθωτό να περάσει το Μουσείο στη διαχείριση του Δήμου Λεμεσού».
Στο υλικό που εκτίθεται στο Μουσείο περιλαμβάνονται παλιά τραπεζικά βιβλία που αφορούν το Συνεργατικό Ταμιευτήριο Λεμεσού, πάρα πολλές φωτογραφίες και παλιός τραπεζικός εξοπλισμός, όπως έπιπλα, γραφομηχανές, χρηματοκιβώτια κ.λπ.
Στα πιο σημαντικά από ιστορικής αξίας ντοκουμέντα, μέσα από τα οποία καταγράφεται η 70χρονη πορεία και εξέλιξη του Ταμιευτηρίου, ο υπεύθυνος του Μουσείου επισημαίνει ιδιαίτερα το Πιστοποιητικό Εγγραφής του Συνεργατικού, τα αρχικά τραπεζικά βιβλία και τις πρώτες μετοχές που εκδόθηκαν για την προσέλκυση μελών. Σημαντικό επίσης στοιχείο θεωρείται η αρχική σφραγίδα του Συνεργατικού Ταμιευτηρίου Μικροκαταστηματαρχών, που ήταν και το προζύμι για τη δημιουργία του Συνεργατικού Ταμιευτήριου Λεμεσού, με πρωτοστάτες τον Αντώνη Λουκαΐδη και τον Παναγιώτη Σύκα.
«Συνεχίζουμε όμως να προσπαθούμε να εντοπίσουμε και να παραλάβουμε ό,τι άλλο υλικό αφορά το Ταμιευτήριο που ενδεχομένως να βρίσκεται κάπου ξεχασμένο», αναφέρει ο Λούκας Γρηγοριάδης, επισημαίνοντας ότι το κάποιο υλικό βρίσκεται και εκτός Λεμεσού, όπως τα πρακτικά του Ταμιευτηρίου τα οποία κατέληξαν στο Κρατικό Αρχείο στη Λευκωσία.
Να σημειωθεί ότι το Μουσείο είναι ανοικτό για το κοινό Τρίτη και Πέμπτη από τις 10 το πρωί μέχρι τις 2 το μεσημέρι, όμως μπορούν να διευθετηθούν και ραντεβού για ομαδικές επισκέψεις από σχολεία ή άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, σε άλλες μέρες και ώρες, μετά από συνεννόηση με τον κ. Γρηγοριάδη στο τηλέφωνο 99174914.
Βασικό στήριγμα για τον κόσμο και τους φορείς της πόλης
Μέσα από την ένωση και τη συνεργασία μικρομεσαίων επαγγελματιών και εργαζομένων του μεροκάματου, δημιουργήθηκε σε καιρούς χαλεπούς το Συνεργατικό Ταμιευτήριο Λεμεσού που ανδρώθηκε στα χρόνια που ακολούθησαν. Δίκαια θεωρείται ότι το Συνεργατικό Ταμιευτήριο αποτέλεσε τον βασικό οικονομικό στυλοβάτη της Λεμεσού και δεν αποτελεί καθόλου υπερβολή η καθολική εκτίμηση ότι «έχτισε τη Λεμεσό».
Το ΣΤΛ στήριξε ανελλιπώς και συστηματικά τους μικρομεσαίους εμπόρους και επιχειρηματίες, τους εργαζόμενους αλλά και τον κόσμο της υπαίθρου, που «με τη στήριξη του Συνεργατικού έκτισε το σπίτι του, σπούδασε και προίκισε τα παιδιά του», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο κ. Γρηγοριάδης, επισημαίνοντας και το γεγονός ότι «διαχρονικά αποτελούσε τον βασικό χρηματοδότη κοινωνικών, πολιτιστικών, αθλητικών και άλλων φορέων της πόλης και ιδιαίτερα του Δήμου Λεμεσού όπως και των περιφερειακών Δήμων σε όλες τις μεγάλες διοργανώσεις τους».
Ο τερματισμός της λειτουργίας του ΣΤΛ αποτέλεσε τεράστιο πλήγμα, όχι μόνο για τη Λεμεσό αλλά για τον τόπο γενικότερα. Όμως ο κόσμος της Λεμεσού ποτέ δεν θα μπορέσει να σβήσει από την ψυχή του το δικό του Συνεργατικό και ποτέ δεν θα πάψει να μνημονεύει τα όσα καλά του πρόσφερε. Κομμάτι της παρηγοριάς για την μεγάλη απώλεια αποτελεί και η δημιουργία του Μουσείου του Συνεργατικού Ταμιευτηρίου Λεμεσού, αφού τα εκθέματά του βοηθούν τους παλαιότερους να διατηρούν τις μνήμες τους και τους νεότερους να κατανοούν την αξία και τη δύναμη της συνεργασίας των ανθρώπων και τις προοπτικές που μπορούν να προκύψουν για την κοινωνία μέσα από το συνεργατικό κίνημα.
