Το έργο της αναζήτησης των αγνοουμένων, τόσο του 1964 όσο και του 1974, καθυστέρησε πολύ να ξεκινήσει λόγω έλλειψης πολιτικής βούλησης, δήλωσε σε συνέντευξή του στη «Χαραυγή» ο Ελληνοκύπριος επικεφαλής της ΔΕΑ, Λεωνίδας Παντελίδης. Σημείωσε ότι το θέμα των αγνοουμένων είναι ανθρωπιστικό και ότι η ΔΕΑ εργάζεται πάνω σε αυτή τη βάση. Υπενθύμισε επίσης ότι οι πληροφορίες λαμβάνονται εντελώς εμπιστευτικά και χωρίς καμία επίπτωση, αφού η ΔΕΑ δεν ασχολείται με το πώς και το γιατί έγιναν όσα έγιναν, αλλά ασχολείται με την ανεύρεση χώρων ταφής αγνοουμένων.
Συνέντευξη στον
Μιχάλη Μιχαήλ
Ποια ήταν τα αποτελέσματα των ερευνών για το 2024;
Το 2024 έγιναν 102 ανασκαφές και εντοπίστηκαν 20 ευρήματα. Από αυτά μέχρι στιγμής έχουν ταυτοποιηθεί τα 11. Από αυτά τα 11 άτομα, τα επτά βρίσκονταν στον επίσημο κατάλογο των αγνοουμένων της ΔΕΑ, ενώ τα άλλα τέσσερα δεν ήταν σε αυτή τη λίστα και μπορεί να ήταν πεσόντες. Εντοπίστηκαν οστά σε πέντε ανασκαφές και συγκεκριμένα στην Αλόα, στον Τράχωνα, στον Καραβά, στη Λάπηθο και στο Πέλλαπαϊς.
Μέχρι τώρα, από την αρχή των ανασκαφών το 2006, πόσοι αγνοούμενοι έχουν ταυτοποιηθεί;
Από τους συνολικά 2.002 αγνοούμενους, Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους, ταυτοποιήθηκαν μέχρι τώρα οι 1051. Επιπλέον, ταυτοποιήθηκαν άλλα 216 άτομα, τα οποία δεν περιλαμβάνονται στον επίσημο κατάλογο αγνοουμένων της ΔΕΑ. Από τους 1.051 ταυτοποιηθέντες, οι 756 είναι Ελληνοκύπριοι και οι 295 είναι Τουρκοκύπριοι, ενώ αγνοούνται ακόμη 754 Ελληνοκύπριοι και 197 Τουρκοκύπριοι.
Υπάρχουν τώρα ανασκαφές σε εξέλιξη;
Ναι, αυτή τη στιγμή ανασκαφές πραγματοποιούν επτά συνεργεία στην Αγία Μαρίνα Σκυλλούρας, στη στρατιωτική περιοχή, στη Λουρουτζίνα, επίσης στη στρατιωτική περιοχή, στη Λάπηθο, στην Άσσια, στην Ομορφίτα, στον Σύσκληπο και στα Κονιά Πάφου.
Το θέμα των αγνοουμένων τονίζετε συχνά ότι είναι ανθρωπιστικό θέμα, δεν είναι πολιτικό. Πώς αντιμετωπίζεται τόσο στην κυπριακή κοινωνία όσο και διεθνώς;
Διεθνώς είμαστε πρωτοπόροι, διότι εμείς κάνουμε ανασκαφές σε ολόκληρη την Κύπρο που, όπως είναι γνωστό, δεν ελέγχεται μόνο από μία Αρχή. Για παράδειγμα στη Συρία, επειδή ολόκληρη η χώρα περιήλθε υπό τον έλεγχο μόνο μίας Αρχής, ίσως τώρα ξεκινήσουν να κάνουν έρευνες για αγνοούμενους.
Είναι σπάνιο ένα πρόγραμμα να κάνει έρευνες εκτός επικράτειας. Και δεν εννοώ ότι τα κατεχόμενα είναι άλλη επικράτεια, αλλά ότι υπάρχει έδαφος που δεν είναι υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αν δεν ήταν η ΔΕΑ, δεν θα μπορούσε η Κυπριακή Δημοκρατία να κάνει ανασκαφές στα κατεχόμενα. Και γι’ αυτό λέω ότι η ΔΕΑ, ως Επιτροπή που μετέχουν και Ε/κύπριοι και Τ/κύπριοι, έχει μια ιδιαιτερότητα.
Υπάρχουν αρκετές χώρες που έχουν θέματα αγνοουμένων, αλλά στη δική μας περίπτωση χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια για να εξελιχθεί το σύστημα και να βρίσκεται στο σημείο που βρίσκεται σήμερα. Τα πρώτα χρόνια γίνονταν μόνο συζητήσεις, ενώ σε διάφορες χώρες το θέμα των αγνοουμένων βρίσκεται σε διαφορετικά στάδια. Για παράδειγμα, πρόσφατα είχα συνάντηση με τον πρέσβη της Παλαιστίνης στην Κύπρο και συζητήσαμε το θέμα των δικών τους αγνοουμένων. Σκέφτονται τι μπορούν να κάνουν και συζητήσαμε την εμπειρία της ΔΕΑ και όχι μόνο.
Πλέον είναι παραδεκτό ότι η ΔΕΑ διαθέτει αρκετή εμπειρία.
Ναι, σωστά. Πενήντα χρόνια μετά εμείς έχουμε αποκτήσει εμπειρία και στο πώς αφήνουμε έξω την πολιτική για να ξεπεράσουμε εμπόδια που στο παρελθόν φαίνονταν απροσπέλαστα. Μάθαμε από τα λάθη και τις αδυναμίες μας… Για παράδειγμα, δεν ασχολούμαστε με το τι έγινε, με το ποιος φταίει και γιατί, αλλά μας απασχολεί το τι και πώς το κάνουμε.
Θεωρείτε ότι στην Κύπρο το έργο της ΔΕΑ προβάλλεται επαρκώς;
Από τα ΜΜΕ στην Κύπρο ναι, υπάρχει ενδιαφέρον, προβάλλουν το έργο της ΔΕΑ και υπάρχει αναγνώριση του έργου που επιτελείται και βοηθούν στο να εξασφαλίζεται η υποστήριξη του κοινού.
Και το κύριο μέλημά μας είναι πώς βρίσκουμε οστά αγνοουμένων ενώ ζουν ακόμα οι συγγενείς τους. Να μην ξεχνούμε ότι έχουμε συζύγους υπερήλικες αλλά και τα παιδιά τους είναι πλέον πάνω από 50 χρονών. Κι εκτός από γονείς και συζύγους, σιγά σιγά χάνουμε και παιδιά αγνοουμένων.
Ευτυχώς σε αυτή την προσπάθεια έχουμε τη στήριξη και της πολιτικής ηγεσίας αλλά και του κόσμου που σε πολλές περιπτώσεις ασκεί πίεση. Και ευτυχώς έχουμε περάσει το μήνυμα πως το θέμα των αγνοουμένων δεν είναι πολιτικό αλλά είναι ανθρωπιστικό με πλήρη απολιτικοποίηση του θέματος, δηλ. χωρίς ανάμειξη των πολιτικών και χωρίς να παίρνουμε οδηγίες από πολιτικούς.
Η εικόνα που υπάρχει είναι πως υπάρχει καλή συνεργασία μεταξύ των δύο μερών της Επιτροπής.
Μα δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά, διότι αν δεν υπάρχει συνεργασία, δεν μπορεί να γίνει τίποτε. Και πρέπει να πω ότι τις πλείστες περιπτώσεις Ε/κυπρίων αγνοουμένων τις φέρνει στο τραπέζι ο Τ/κύπριος συνάδελφος και των Τ/κυπρίων τις φέρνω εγώ, διότι ο καθένας στην πλευρά του μπορεί να εξασφαλίσει πιο εύκολα πληροφορίες. Θα σας πω ένα παράδειγμα. Όταν εντοπιστεί μια περίπτωση, κάποιου Τ/κύπριου που είχε ανάμειξη ή γνώση για μια εξαφάνιση, θα πάει ο Τ/κ συνάδελφος να του μιλήσει και αντίστοιχα θα πάω εγώ σε Ε/κ. Διότι ένας Τ/κ δεν θα μιλήσει εύκολα σε ένα Ε/κ και το αντίστροφο. Κι έτσι προχωρούν τα πράγματα.
Έχουμε επίσης μεικτά συνεργεία για να μπορούν να προχωρούν τα πράγματα, διότι το πρόβλημα είναι κοινό και στις δύο κοινότητες.
Δεν υπάρχουν κάποια εξειδικευμένα μηχανήματα που να βοηθούν στον εντοπισμό;
Έχουμε κάνει μια τεράστια επένδυση στον τομέα επεξεργασίας των πληροφοριών. Σε ό,τι αφορά τα μηχανήματα, δυστυχώς δεν υπάρχουν μηχανήματα που να εντοπίζουν ανθρώπινα οστά. Κάνουμε συνέχεια δοκιμές με διάφορα τεχνικά μέσα γεωλογικής επισκόπησης και προσπαθούμε να εντοπίσουμε μηχανήματα που να μας εξυπηρετούν αλλά και να μην είναι πανάκριβα. Κάνουμε, λοιπόν, προσπάθεια και προς αυτόν τον τομέα, τον τομέα της τεχνολογίας.
Έχουμε ένα αμερικάνικο πανεπιστήμιο που μας στέλνει κάθε χρόνο γεωλόγους και μ’ αυτούς προσπαθούμε να εντοπίσουμε ποια μηχανήματα είναι τα πιο χρήσιμα. Όμως πρέπει να πω ότι είναι και θέμα ερμηνείας των δεδομένων που μας δίνουν τα μηχανήματα. Ορισμένα μηχανήματα εργάζονται με υπερήχους, άλλα με αγωγιμότητα του ηλεκτρισμού κ.λπ, άρα χρειάζεται και η ερμηνεία των όσων πληροφοριών μάς δίνουν τα μηχανήματα.
Οι οικονομικοί πόροι της ΔΕΑ είναι επαρκείς;
Μέχρι τώρα δεν είχαμε πρόβλημα. Οι οικονομικοί πόροι προέρχονται κυρίως από την ΕΕ που καλύπτει κατά 80% τις ανάγκες μας, η κυπριακή κυβέρνηση δίνει τη δική της εισφορά, αλλά χρηματοδοτούν και άλλοι.
Εάν μας προσεγγίσουν ιδιώτες, δεν δεχόμαστε χρήματα, αλλά ζητούμε να μας δώσουν σε είδος, δηλ. ειδικές στολές για τα συνεργεία, ειδικές μπότες κ.λπ. Πρόσφατα είχαμε τη δωρεά μιας μπουλντόζας από τον Στέλιο Ιωάννου, ενώ παλαιότερα μας είχαν δωρίσει αυτοκίνητα. Φέτος είχαμε κάποιο πρόβλημα από τον πληθωρισμό που επέφερε αύξηση στα έξοδά μας, αλλά το καλύπτουμε.
Για τι προϋπολογισμούς μιλούμε;
Για το 2025 ο προϋπολογισμός θα είναι κοντά στα 4 εκατομμύρια. Εργοδοτούμε πάνω από 100 άτομα, έχουμε εργαστήριο δικό μας και ό,τι χρειάζεται το πρόγραμμα για να λειτουργήσει.
Ο κόσμος ανταποκρίνεται, δίνει πληροφορίες;
Ο κόσμος ανταποκρίνεται. Το πρόβλημα δεν είναι στη ροή των πληροφοριών, αλλά στην ποιότητα και την ακρίβειά τους. Για παράδειγμα, μπορεί να έρθει κάποιος και να δώσει πληροφορία και να πάμε μαζί να μας υποδείξει το συγκεκριμένο σημείο. Μετά από 50 χρόνια η μνήμη αδυνάτισε, το τοπίο μπορεί να άλλαξε και στο τέλος στο σημείο που θα υποδείξει να μη βρούμε τίποτε.
Έχουμε μαρτυρία από 3 άτομα που γλίτωσαν την εκτέλεση ενώ εκτελέστηκαν άλλοι τρεις που ήταν μαζί τους και όταν πήγαμε στο σημείο μάς υπέδειξαν τρία διαφορετικά σημεία. Και χρειάστηκε να ψάξουμε άλλους από την περιοχή, προκειμένου να εντοπίσουμε το χώρο ταφής. Υπάρχουν πολλές τέτοιες περιπτώσεις ακόμα που δεν είναι ακριβή τα στοιχεία που δίνονται. Υπάρχει περιοχή που σκάψαμε πάνω από 20 φορές.
Αντιλαμβάνεστε ότι οι εύκολες περιπτώσεις έγιναν πρώτες και είχαν 50% επιτυχία. Με τα χρόνια η επιτυχία μειώθηκε. Τώρα είναι γύρω στο 10%.
