Ένα επίκαιρο, διφορούμενο και πολυδιάστατο ζήτημα με οικονομικές, πολιτισμικές και γεωπολιτικές επιδράσεις
Των
Δρων Μαρίνου Βουκή* και
Σωτηρούλας Σωτηρίου**
H στρατηγική του ατόμου/οργανισμού/χώρας που υποπίπτει στο “sportswashing” περιλαμβάνει χορηγίες σε σημαντικούς αθλητικούς συλλόγους ή σε σημαντικές διεθνείς εκδηλώσεις, ή και φιλοξενία/διοργάνωση αυτών, ή ακόμη και εξαγορά σημαντικών αθλητικών συλλόγων με απώτερο σκοπό τον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης για να ενισχυθεί το όνομα της δημόσιας εικόνας του από κάποιες αρνητικές πρακτικές στις οποίες εμπλέκονται. Παράδειγμα είναι η διοργάνωση του Μουντιάλ, των Χειμερινών ή Καλοκαιρινών Ολυμπιακών Αγώνων ή άλλων παγκόσμιων πρωταθλημάτων άλλων αθλημάτων και η παροχή μεγάλων χορηγιών στις πιο διάσημες ομάδες του πλανήτη όλων των διάσημων αθλημάτων.
Μέσω των πιο πάνω δράσεων, συνήθως το κοινό εστιάζει στην αθλητική δράση και στα θετικά μηνύματα της διοργάνωσης, παραβλέποντας ή/και υποβαθμίζοντας τυχόν αρνητικές πτυχές.
Πότε το φαινόμενο γίνεται εντονότερο
Συνήθως το φαινόμενο παρατηρείται ή/και γίνεται εντονότερο όταν η χώρα ή ο οργανισμός οι οποίοι υποπίπτουν σε αυτό βρίσκονται σε δύσκολη περίοδο λόγω κάποιας έντονης κριτικής που αντιμετωπίζουν σχετικά με τις προαναφερθέντες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την παιδική εργασία, τη διαφθορά και την έλλειψη διαφάνειας.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι εξής περιπτώσεις: α) ένα απολυταρχικό καθεστώς που μάχεται να αποπροσανατολίσει την κοινή τοπική και διεθνή γνώμη από τις λανθασμένες πρακτικές στις οποίες προβαίνει, β) ένας οργανισμός ο οποίος ύστερα από ένα έντονο σκάνδαλο που είδε το φως της δημοσιότητας προσπαθεί να επαναφέρει θετικό πρόσημο στη δημόσια εικόνα του.
Το “sportswashing” αποτελεί επίκαιρο, διφορούμενο και πολυδιάστατο ζήτημα, με κύριες διαστάσεις τις παρακάτω:
- Οικονομικές διαστάσεις:
Υπάρχει άμεση σύνδεση της οικονομίας και του “sportswashing”, αφού οι οργανισμοί/εταιρείες και τα κράτη προβαίνουν σε μεγάλες επενδύσεις, όπως για παράδειγμα αυτές που αφορούν χορηγίες, διοργάνωση εκδηλώσεων και αθλητικές υποδομές. Από μια διοργάνωση παγκόσμιου κυπέλλου ποδοσφαίρου, για παράδειγμα, πέρα από την ενίσχυση του ονόματος/εικόνας της φιλοξενούσας χώρας, άλλοι σημαντικοί τομείς, όπως ο τουριστικός, ο επισιτιστικός και ο ξενοδοχειακός, δύναται να επωφεληθούν τα μέγιστα με άμεσο θετικό αντίκτυπο στην οικονομία της χώρας. - Ψυχολογική και πολιτιστική επιρροή στο κοινό:
Με δεδομένο πως παραδοσιακά ο αθλητισμός συνδέεται με ιδιαίτερες αξίες, όπως η αρετή, η στοχοπροσήλωση, η αφοσίωση και η ευγενής άμιλλα, το κοινό ενδέχεται να βασιστεί στο πάθος και στην αγάπη του για τον αθλητισμό και να αγνοήσει άλλα σοβαρά κοινωνικά προβλήματα της φιλοξενούσας χώρας ή και καταδικαστέες δράσεις της εν λόγω χώρας. Αυτή η υποσυνείδητη μετάδοση των υπέρμετρων αξιών του αθλητισμού στην εν λόγω διοργάνωση ουσιαστικά μετακυλίεται στη φιλοξενούσα χώρα, με αποτέλεσμα την ενίσχυση του ονόματος/εικόνας της, κάτι που με τη σειρά του επιφέρει επιπρόσθετες θετικές εξελίξεις. - Γεωπολιτική διάσταση:
Το “sportswashing” συνδέεται και με γεωπολιτικούς στόχους, αφού δύναται να συνεισφέρει στην ενίσχυση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ χωρών και στη μείωση των εντάσεων. Ιστορικά υπήρξαν αρκετά παραδείγματα κατά τα οποία αντίπαλες χώρες βελτίωσαν τις μεταξύ τους σχέσεις αρχίζοντας από τη διοργάνωση αθλητικών δράσεων. Ακόμη, άλλες χώρες βελτίωσαν τη θέση τους στη διεθνή σκακιέρα χρησιμοποιώντας τον αθλητισμό για να επιδείξουν σύγχρονο και εξωστρεφή προσανατολισμό.
Μπορεί να αντιμετωπιστεί το “sportswashing”
Υπάρχουν δυνατότητες αντιμετώπισης του φαινομένου, μολονότι αποτελεί μια πολυσχιδή διαδικασία: - Τρίπτυχο 3 x «Ε», δηλαδή Εκπαίδευση, Ενημέρωση και Ευαισθητοποίηση του κοινού, ώστε να μπορεί να διακρίνει την πραγματική ενσωμάτωση της αειφόρου ανάπτυξης στους πυλώνες ενός οργανισμού από την παραπληροφόρηση.
- Αυστηροποίηση και βέλτιστη οργάνωση του νομοθετικού πλαισίου, των κανονισμών λειτουργίας και των κριτηρίων και των διαδικασιών ελέγχου.
- Άσκηση πίεσης από εμπλεκόμενους: Ομάδες εμπλεκομένων (stakeholders), όπως για παράδειγμα οι επενδυτές, οι χορηγοί και σε κάποιες περιπτώσεις οι συντεχνίες και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι σε οργανισμούς, έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν πιέσεις, ζητώντας την ειλικρινή ενσωμάτωση της αειφόρου ανάπτυξης και την αποφυγή του “sportswashing”.
- Ο ρόλος των ΜΕ: Τα Μέσα Ενημέρωσης έχουν επίσης τη δυνατότητα να ασκήσουν πιέσεις, να ανακαλύψουν και να φέρουν στη γνώση της κοινωνίας τα «σκοτεινά συμφέροντα», ρίχνοντας φως στα δεδομένα εκείνα που θα πιέσουν για αύξηση της διαφάνειας και θα συμβάλουν στην καταπολέμηση του φαινομένου.
Μέσω της πλήρους κατανόησης των παραπάνω πτυχών δύναται να διερευνηθούν και οι εύστοχοι τρόποι αντιμετώπισης του φαινομένου με κύριες και απαραίτητες δράσεις τις παρακάτω: - Αντιδράσεις από αθλητές και προσωπικότητες
- Αντιδράσεις από αθλητικούς οργανισμούς
- Αντιδράσεις από το κοινωνικό σύνολο
- Νομικές και διεθνείς πρωτοβουλίες
Με δεδομένο πως ο αθλητισμός διαχρονικά έχει μοναδική ικανότητα/ιδιότητα/δύναμη να γεφυρώνει εντάσεις και να ενώνει, να εμπνέει και να κινητοποιεί λαούς, αυτόματα καθίσταται ισχυρό όχημα για να επιφέρει θετικές αλλαγές στις κοινωνίες. Ο Νέλσον Μαντέλα εύστοχα σημείωσε ότι «ο αθλητισμός έχει τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο, να εμπνέει και να ενώσει ανθρώπους με τρόπο που λίγα άλλα πράγματα μπορούν».
Σήμερα, δεδομένης της ανάγκης για στόχευση στην εξάλειψη του greenwashing, η Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει στην ψήφιση και έκδοση οδηγιών, οι οποίες θα ρυθμίζουν την επικοινωνία κάθε είδους για να αποφεύγεται η πράσινη παραπληροφόρηση. Με την ενσωμάτωση των οδηγιών αυτών στις εθνικές νομοθεσίες, αναμένεται πως το διεθνές αυτό αρνητικό φαινόμενο θα εκλείψει, τουλάχιστον σε επίπεδο ευρωπαϊκό. Προς το παρόν δεν υπάρχει κάτι εξειδικευμένο για τον αθλητισμό.
Στην Κύπρο, μέσω συντονισμένων δράσεων αρκετών φορέων, μεταξύ των οποίων το CSR Cyprus (csrcyprus.org.cy/), ο Σύνδεσμος Διαφημιζομένων Κύπρου (cyprusadvertisers.com/) και ο Φορέας Ελέγχου Διαφήμισης (fed.org.cy/), επιχειρείται η επιμόρφωση τόσο του απλού κοινού όσο και συγκεκριμένων ομάδων, όπως για παράδειγμα οι επαγγελματίες στο χώρο της Αειφόρου/Βιώσιμης Ανάπτυξης και οι επαγγελματίες στην επικοινωνία.
Στο πλαίσιο αυτό, οι προαναφερόμενοι φορείς συχνά κάνουν πράξη τον 17ο ΣΒΑ που αναφέρεται στη Συνεργασία και ενώνουν δυνάμεις με άλλους αξιόλογους φορείς για να διοργανώνουν ποιοτικές δράσεις, με σκοπό την ορθή ενσωμάτωση και επικοινωνία των 17 Στόχων της Αειφόρου/Βιώσιμης Ανάπτυξης.
- Διδάκτορας στην Ενσωμάτωση της Αειφόρου Ανάπτυξης στα Ανώτερα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα
** Marketing & Corporate Image Manager της εταιρείας Χαραλαμπίδης Κρίστης Λτδ
