Μέρος 6ο
Του Μιχάλη Μιχαήλ
Το σχέδιο λύσης του κυπριακού, που έφερε το όνομα του βρετανού πρωθυπουργού Μακμίλαν πήρε σάρκα και οστά και αναμενόταν να ανακοινωθεί σύντομα και δημόσια. Το σχέδιο είχε φτάσει στα χέρια της ελληνικής και της τουρκικής κυβέρνησης και δεν γινόταν αποδεκτό για τους λόγους που αναφέραμε στο προηγούμενο σημείωμα.
Παράλληλα οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ πίεζαν για αποδοχή του σχεδίου προκειμένου η Κύπρος να μην πέσει στα χέρια των κομμουνιστών και να κομμουνιστικοποιηθεί ή να μην περάσουν οι ε/κύπριοι υπό την επιρροή της Σοβιετικής Ένωσης.
Νέες πιέσεις Βρετανία – ΝΑΤΟ προς Μακάριο
Μετά τη δήλωση Μακαρίου ότι έλαβε γνώση του σχεδίου αλλά δεν θα εκδήλωνε τη θέση του αν ήταν αρνητικό ή θετικός μέχρι να δημοσιοποιηθεί το σχέδιο και ύστερα από δημοσιογραφικές πληροφορίες ότι έβλεπε αρνητικά το σχέδιο και η απάντηση του θα ήταν αρνητική, η βρετανική προπαγάνδα συγκέντρωσε την προσοχή της και την προσπάθεια της στο να αναγκάσει τον Μακάριο να αρχίσει συνομιλίες με το Λονδίνο επί του αγγλικού σχεδίου ή τουλάχιστον να ανάψει το πράσινο φως στην ελληνική κυβέρνηση και να της επιτρέψει να αρχίσει απευθείας συνομιλίες είτε απευθείας με τη Βρετανία είτε να συνομιλεί έμμεσα μαζί της μέσω του ΝΑΤΟ και του Γενικού Γραμματέα της Βορειοατλαντικής συμμαχίας.
Σύμφωνα με ανταπόκριση του «Φιλελεύθερου» από το Λονδίνο, μέσα στο πλαίσιο αυτό, ο βρετανικός τύπος πρόβαλλε ότι η βρετανική διοίκηση στην Κύπρο ήταν αμέτοχη στα όσα διαδραματίζονταν στην Κύπρο με τις επιθέσεις ακραίων τ/κυπρίων εναντίον ε/κυπρίων και ε/κυπριακών περιουσιών και ότι οι βρετανοί προσπαθούσαν με όσα μέσα είχαν στη διάθεση τους, να σώσουν και να προστατεύσουν τους ε/κύπριους.
Ταυτόχρονα ο βρετανικός τύπος προσπαθούσε να πείσει μέσω τέτοιων δημοσιευμάτων τον Μακάριο για την ανάγκη υποχώρησης του και το ξεκίνημα συνομιλιών στη βάση του σχεδίου, έστω κι αν αυτό προσφέρει λιγότερα δικαιώματα για όλους τους κύπριους, σε σχέση με το σύνταγμα Ράντκλιφ και εισάγει το πλάνο της διχοτόμησης.
Επίσης, σύμφωνα με την ανταπόκριση, το Λονδίνο καλούσε τον Μακάριο, εάν δεν ήθελε να ξεκινήσει συνομιλίες, τουλάχιστον να δεχθεί να δηλώσει ότι αδυνατεί να εκφέρει γνώμη για το σχέδιο και ότι προτίθεται να το υποβάλει σε περαιτέρω μελέτη και ενδεχομένως να ζητήσει περισσότερες εξηγήσεις.
Περεταίρω το Λονδίνο καλούσε τον Μακάριο να προσέλθει αυτοπροσώπως σε συνομιλίες είτε μέσω της ελληνικής κυβέρνησης να εισέλθει στον κύκλο των τριμερών συνομιλιών, γεγονός που θα υποχρεώσει τόσο την Ελλάδα όσο και την Τουρκία να προσέλθουν στο τραπέζι των συνομιλιών με στόχο τον τερματισμό της ανωμαλίας στην Κύπρο.
Κατηγορία εναντίον Μακαρίου για εισαγωγή ρωσικών όπλων
Το Λονδίνο και οι σύμμαχοί του, στο πλαίσιο άσκησης πιέσεων προς τον Μακάριο για να αποδεχθεί να συζητήσει το νέο σχέδιο, επιστράτευσαν και πάλι τον κομμουνιστικό κίνδυνο, κατηγορώντας τον Μακάριο ότι επιχειρούσε να κάνει εισαγωγή στην Κύπρο ρωσικών όπλων.
Συγκεκριμένα η εφημερίδα «Ντέιλι Εξπρές» σε άρθρο της στις 14 Ιουνίου 1958, γράφοντας εναντίον του Μακαρίου, ισχυριζόταν ότι ο Μακάριος επισκέφθηκε το Κάιρο με στόχο να πείσει τον Αιγύπτιο Πρόεδρο Γκαμάλ Αμπτέλ Νάσερ να του υποσχεθεί την αποστολή ρωσικού οπλισμού στην Κύπρο. Σε άλλο άρθρο της η ίδια εφημερίδα ζητούσε από τον αρχιεπίσκοπο Καντερβουρίας να ανακαλέσει την πρόσκληση του προς τον Μακάριο να λάβει μέρος σε συνέδριο.
Οι δήμαρχοι απορρίπτουν
Και στην Κύπρο υπήρξαν αντιδράσεις σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής.
Ο κυβερνήτης Σερ Χιου Φουτ κάλεσε στις 15 Ιουνίου τους δήμαρχους και τους αντιδήμαρχους των πόλεων και των κωμοπόλεων να μεταβούν στο κυβερνείο για να τους γνωστοποιηθεί το επίσημο σχέδιο για την Κύπρο. Ωστόσο οι δήμαρχοι συνεδρίασαν την προηγούμενη μέρα προκειμένου να αποφασίσουν τη στάση που θα κρατούσαν και αποφάσισαν ομόφωνα ότι δεν μεταβούν στο κυβερνείο, στέλνοντας το μήνυμα ότι δεν αποδέχονταν το σχέδιο.
Οι δήμαρχοι κατέληξαν στην απόφαση τους έχοντας την πεποίθηση ότι «κανένας σκοπός δεν θα εξυπηρετείτο με την αποδοχή της πρόσκλησης του κυβερνήτη, δεδομένου ότι ο μόνος εκπρόσωπος του κυπριακού λαού για να διαπραγματευθεί το μέλλον της Κύπρου είναι ο Εθνάρχης Μακάριος», ο οποίος έλαβε ήδη γνώση του περιεχομένου της βρετανικής δήλωσης».
Οι δημοτικοί άρχοντες κατάγγελλαν επίσης την βρετανική κυβέρνηση στην Κύπρο ότι συνέχιζε την σκανδαλώδη τρίχρονη ευνοιοκρατική στάση της υπέρ της τουρκικής μειονότητας.
Στην ίδια έκδοση της η εφημερίδα ανέφερε ότι ο κυβερνήτης Φουτ απέστειλε επιστολή προς τον Μακάριο στην οποία του έγραφε μεταξύ άλλων ότι το σχέδιο ανοίγει τον δρόμο για την επιστροφή του στην Κύπρο.
Στο ίδιο δημοσίευμα αναφέρεται ότι ο Μακάριος επέμενε ότι η Βρετανία οφείλει να εγκαταλείψει την προσπάθεια επίλυσης του κυπριακού διαπραγματευόμενη με τις αντίπαλες κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Τουρκίας αντί με τους Κύπριους που είναι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι και εμπλεκόμενοι.
Ο Μακάριος δήλωσε συγκεκριμένα ότι «Η Βρετανία γνωρίζει το αδύνατο της διχοτόμησης αλλά τίποτε δεν πράττει για να αποθαρρύνει τους Τούρκους από την αξίωση τους. Η Βρετανική πολιτική πρέπει να απαγκιστρωθεί από τη μάχη μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας και να έλθει κατά πρόσωπο αντιμέτωπη με τους Κύπριους».
Η Τουρκία απορρίπτει το σχέδιο
Η «Ελευθερία» αναδημοσιεύει επίσης ανταπόκριση του πρακτορείου Ρόιτερ από την Άγκυρα, σύμφωνα με την οποία ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Φατίν Ζορλού, επέδωσε στον πρέσβη της Βρετανίας στην Τουρκία διακοίνωση με την οποία απορριπτόταν το τελευταίο βρετανικό σχέδιο για διευθέτηση του κυπριακού.
Στη διακοίνωση η Τουρκία επαναλάμβανε ότι θα αποδεχθεί μόνο διχοτόμηση της Κύπρου και ότι θεωρεί τη Βρετανία για την κατάσταση που διαμορφώθηκε στην Κύπρο.
Αναφέρεται επίσης ότι η διακοίνωση αποτελούσε απάντηση του Τούρκου Πρωθυπουργού Αντνάν Μεντερές ο οποίος την προηγούμενη μέρα είχε δεχθεί τους πρέσβεις των ΗΠΑ, της Γαλλίας και της Ρωσίας.
Η Ελλάδα αποσύρει το προσωπικό της από το αρχηγείο του ΝΑΤΟ
Ταυτόχρονα αναφέρεται σε επίσημη ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα απέσυρε ολόκληρο το προσωπικό της από το αρχηγείο του ΝΑΤΟ στη Σμύρνη και το μετέφερε στην Αθήνα.
Ανακοίνωση του ΝΑΤΟ ανέφερε ότι οι αρχές της Συμμαχίας δεν είχαν καμιά σχέση με τη μετακίνηση αυτή και ούτε ζητήθηκε η συμβουλή τους πριν γίνει η μετακίνηση.
Η ανακοίνωση του ΝΑΤΟ ανέφερε επίσης ότι κατά το απόγευμα της προηγούμενης μέρας έφτασαν στη Σμύρνη ελληνικά αεροπλάνα και παρέλαβαν ολόκληρο το ελληνικό προσωπικό, στρατιωτικό και πολιτικό, που ήταν αποσπασμένο στο ΝΑΤΟ, μαζί με τις οικογένειες τους.
Σημειώνεται επίσης ότι η μεταφορά έγινε την παραμονή συλλαλητηρίων στην Τουρκία για το κυπριακό.
Καταγράφεται μάλιστα και αντίδραση του Ζορλού ο οποίος σχολίασε τη μεταφορά στην Ελλάδα του προσωπικού της χώρας, λέγοντας ότι το κυπριακό είναι πρόβλημα μεταξύ της Τουρκίας, της Βρετανίας και της Ελλάδας και ότι του είναι δύσκολο να αντιληφθεί οποιαδήποτε ανάμιξη του ΝΑΤΟ.
ΛΕΖΑΝΤΕΣ
1. Ο Μακάριος αντιστεκόταν σθεναρά σε κάθε ενέργεια που θα οδηγούσε στον διαμελισμό της Κύπρου. Είχε από νωρίς αντιληφθεί ότι η ένοπλη δράση που αναπτύχθηκε στην Κύπρο επιδείνωσε την κατάσταση και οδηγούσε σε άλλες ατραπούς.
2. Η εφημερίδα «Ελευθερία» προδικάζει ότι οι βρετανοί ήταν βέβαιοι για την απόρριψη του διαμελιστικού σχεδίου τους για την Κύπρο.
