Του
Κωνσταντίνου Ζαχαρίου
Την ώρα που η κυβέρνηση ετοιμάζεται να εφαρμόσει τις νέες «πράσινες» φορολογίες, έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δείχνει ότι ήδη η Κύπρος είναι «πρωταθλήτρια» στην αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης σε βάρος των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, κάτι το οποίο σημαίνει πως για ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας και της οικονομίας οι αντοχές έχουν ήδη εξαντληθεί και η νέα φορο-καταιγίδα ενδέχεται να αποτελέσει γι’ αυτούς τη χαριστική βολή.
Η έκθεση της Κομισιόν με τίτλο «Στοιχεία για τις φορολογικές τάσεις» (Data on Taxation Trends – New data updated in March 2025 including tax revenue data up to 2023), η οποία βασίζεται στα τελευταία ελεγμένα δεδομένα τα οποία αφορούν το 2023, δείχνει ότι στην Κύπρο οι συνολικοί φόροι οι οποίοι επιβάλλονται στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις ανέρχονται πλέον στα 11,73 δισ. ευρώ, ποσό το οποίο αντιστοιχεί στο 37,4% του ΑΕΠ.
Σημειώνεται ότι το ποσοστό είναι ελαφρώς πιο χαμηλό από τον μέσο όρο της ΕΕ (39% επί του ΑΕΠ).
Παρά ταύτα, στην ανάλυση των στοιχείων που περιλαμβάνεται στην έκθεση επισημαίνεται ότι η Κύπρος καταγράφει τη μεγαλύτερη αύξηση μεταξύ όλων των κρατών-μελών της ΕΕ κατά την τελευταία δεκαετία (+5,3%, από 32,1% το 2013 σε 37,4% το 2023).
Ενδεικτικά, ο μέσος όρος στην ΕΕ μειώθηκε την ίδια περίοδο κατά 0,8% (από 39,8% το 2013 σε 39% το 2023%).
Σημειώνεται, μάλιστα, ότι σε 13 από τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ υπήρξε μείωση του φορολογικού βάρους, το οποίο επιβάλλεται στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.
Επισημαίνεται επίσης ότι η μεγαλύτερη μείωση καταγράφεται στην Ιρλανδία (-6,3%), η οποία όπως και η Κύπρος πέρασε και αυτή από το δρόμο του μνημονίου. Παρά ταύτα, φαίνεται ότι στα χρόνια τα οποία ακολούθησαν προωθήθηκαν μέτρα προς την κατεύθυνση της στήριξης και της ανακούφισης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, σε αντίθεση με τις πολιτικές που εφαρμόστηκαν στην Κύπρο.
Μετατόπιση που ευνοεί την υψηλή εισοδηματική τάξη
Το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Κύπρο –με βάση πάντα την έκθεση της Κομισιόν– είναι το πολύ ψηλό ποσοστό των έμμεσων φόρων, το οποίο ανέρχεται στα 4,52 δισ. ευρώ, ήτοι 14,4% επί του ΑΕΠ έναντι 13% στην ΕΕ. Σημειώνεται, μάλιστα, ότι και σ’ αυτή την περίπτωση καταγράφεται αύξηση στην Κύπρο κατά την τελευταία δεκαετία (+0.3%, από 14.1% το 2013 σε 14.4% το 2023), σε αντίθεση με την ΕΕ στην οποία καταγράφεται μείωση του μέσου όρου (-0.8%, από 13.8% σε 13%).
Την ίδια ώρα, οι άμεσοι φόροι ανέρχονται στα 3,27 δισ. ευρώ που αντιστοιχούν σε ποσοστό 10,4% επί του ΑΕΠ (χωρίς μεταβολή κατά την τελευταία δεκαετία), σε σύγκριση με 13,3% στην ΕΕ (στην οποία καταγράφεται αύξηση 0,4% την τελευταία δεκαετία). Επίσης, οι κοινωνικές εισφορές ανέρχονται στα 3,96% και αντιστοιχούν στο 33,7% του ΑΕΠ, έναντι 32,6% στην ΕΕ. Δηλαδή τα στοιχεία δείχνουν ότι κατά τη δεκαετία της διακυβέρνησης του Νίκου Αναστασιάδη και του ΔΗΣΥ σημειώθηκε σταδιακή μετατόπιση του φορολογικού βάρους από την άμεση φορολογία (η οποία είναι πιο δίκαιη επειδή λαμβάνει υπόψη την περιουσιακή θέση και τα εισοδήματα του κάθε νοικοκυριού και της επιχείρησης) στην έμμεση φορολογία (η οποία ευνοεί περισσότερο την ψηλή εισοδηματική τάξη).
Επισημαίνεται ότι η φορολογική μεταρρύθμιση που εξαγγέλθηκε από την κυβέρνηση του Νίκου Χριστοδουλίδη βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις πολιτικές της προηγούμενης διακυβέρνησης, αφού δεν αγγίζει την έμμεση φορολογία, ενώ παράλληλα αφήνει τη μεγάλη πλειοψηφία των μικρομεσαίων με το βαρύ φορτίο των νέων «πράσινων» φορολογιών και δίνει μεγάλες φοροελαφρύνσεις στο 20% των υψηλόμισθων και τους μετόχους των εταιρειών. Σημειώνεται ακόμη ότι με την πρόταση της κυβέρνησης το μεγαλύτερο όφελος θα το έχουν όσοι έχουν εισοδήματα άνω των 6.000 ευρώ το μήνα (σ.σ.: περίπου ποσοστό 4,6% των εργαζομένων).
Ενδεικτικό της μετατόπισης που σημειώθηκε τα τελευταία χρόνια είναι το γεγονός ότι τα έσοδα της κυβέρνησης από τον ΦΠΑ (ο οποίος αποτελεί το βασικό εργαλείο της έμμεσης φορολογίας) έφτασαν στα 2,98 δισ. ευρώ, ποσό το οποίο αντιστοιχεί στο 9,5% του ΑΕΠ, την ώρα που ο αντίστοιχος μέσος όρος στην ΕΕ ανέρχεται στο 7,1%. Σημειώνεται μάλιστα ότι και σ’ αυτή την περίπτωση η Κύπρος καταγράφει τη μεγαλύτερη αύξηση τα τελευταία δέκα χρόνια (+1,7%, από 7,8% επί του ΑΕΠ το 2013 σε 9,5% το 2023).
Επισημαίνεται, ακόμα, ότι το συνολικό φορολογικό βάρος από την κατανάλωση ανήλθε στα 3,84 δισ. ευρώ, ποσό το οποίο αντιστοιχεί στο 12,3% του ΑΕΠ, την ώρα που το αντίστοιχο ποσοστό στην ΕΕ ανέρχεται στο 10,5%. Στοιχείο το οποίο επίσης επιβεβαιώνει τη μετατόπιση που σημειώθηκε τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο.
Η χαριστική βολή της «πράσινης» φοροκαταιγίδας
Η «πράσινη» φοροκαταιγίδα που αναμένεται να επιβληθεί από την κυβέρνηση τον επόμενο μήνα θα φέρει μπαράζ αυξήσεων στις τιμές των πετρελαιοειδών. Σημειώνεται, μάλιστα, ότι το πιο βαρύ κόστος θα το επωμισθούν και πάλι τα μεσαία και χαμηλά εισοδηματικά στρώματα.
Η νέα φορολογία θα οδηγήσει στην απότομη αύξηση των τιμών στα καύσιμα κίνησης και τα καύσιμα θέρμανσης κατά 5,95 σεντ το λίτρο (5 σεντ συν ΦΠΑ). Επίσης, σε μεταγενέστερο στάδιο εντός του 2025 ο συντελεστής θα αυξηθεί από τα 5 σεντ στα 7 σεντ, ενώ θα συνεχίσει να αυξάνεται μέχρι το 2033 και θα φτάσει στα 25 σεντ συν ΦΠΑ το λίτρο.
Ενδεικτικά, για ένα μέσο νοικοκυριό με κατανάλωση 300 ευρώ το μήνα σε καύσιμα κίνησης και 1.000 ευρώ το χρόνο σε πετρέλαιο θέρμανσης, η επίπτωση από την εφαρμογή της νέας φορολογίας άνθρακα θα ανέλθει σε πρώτο στάδιο στα 210 ευρώ το χρόνο περίπου, ενώ στη συνέχεια θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο. Ενδεικτικά, το 2033, που ο συντελεστής θα φτάσει στα 25 σεντ το λίτρο, η επίπτωση για το μέσο νοικοκυριό θα αγγίξει τα 1.040 ευρώ το χρόνο περίπου (συν πιθανές ανατιμήσεις λόγω της πορείας των τιμών στις διεθνείς αγορές).
Την ίδια ώρα, το πακέτο των λεγόμενων πράσινων φορολογιών περιλαμβάνει ακόμη τρία χαράτσια: τον φόρο ταφής αποβλήτων, τον φόρο ύδατος και τον φόρο για τις διανυκτερεύσεις σε τουριστικά καταλύματα.
Σημειώνεται ότι ήδη επικρατεί μεγάλη αναστάτωση για το σύστημα «Πληρώνω όσο Πετώ», αφού σε πολλές περιπτώσεις οδηγεί σε δυσβάστακτες αυξήσεις για τους πολίτες.
