Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι (κι αυτό είναι ενθαρρυντικό), στρέφουν το ενδιαφέρον τους στη φύση και την παράδοση και επιζητούν την εγκατάστασή τους στην ύπαιθρο, αναζητώντας όµως και τρόπους επαγγελµατικής δράσης που θα διασφαλίζουν την επιβίωσή τους µακριά από τα αστικά κέντρα, τα οποία οµολογουµένως δεν αντέχονται πλέον.
Στις επαγγελµατικές τους αναζητήσεις οι άνθρωποι αυτοί θέτουν κατά κύριο λόγο την απασχόληση σε τοµείς που έχουν να κάνουν µε την παράδοση και την αναβίωσή της µέσα από κατασκευές που παραπέµπουν στο παρελθόν και κυρίως µε την αναπαλαίωση και τη συντήρηση όχι µόνο χώρων αλλά και αντικειµένων.
∆εν πετούµε αλλά επιδιορθώνουµε και συντηρούµε χρηστικά αντικείµενα που µπορεί να δίνουν την εντύπωση ότι στο πέρασµα του χρόνου «έφαγαν τα ψωµιά τους», στην πραγµατικότητα όµως αυτά τα «νεκρά» αντικείµενα έχουν ακόµα ζωή και σε κάποιες περιπτώσεις µπορεί να είναι και αθάνατα. Κι αν εµείς το θελήσουµε, αν καταλάβουµε τη σηµασία και την αξία αυτών των αντικειµένων, στο χέρι µας είναι να τους παρατείνουµε τη ζωή κάνοντας ταυτόχρονα πιο όµορφη τη δική µας καθηµερινότητα.
Από τη Φινλανδία στο Φοινί
Το πνεύµα αυτής της φιλοσοφίας για τη ζωή και οι απλές αλλά σηµαντικές λεπτοµέρειες που σε κάποιο βαθµό καθορίζουν και τις αξίες της, λειτούργησαν σαν πυξίδα για την Κωνσταντίνα Αχιλλέως, η οποία, κουβαλώντας αρκετές εµπειρίες από την πορεία της στον έξω κόσµο, αποφάσισε τελικά να εγκατασταθεί µόνιµα στη µικρή κοινότητα του Φοινιού, απ’ όπου αντλεί και κάποιες οικογενειακές ρίζες. Εκεί έστησε το δικό της ξεχωριστό εργαστήρι µε αντικείµενο την ξεχασµένη λαϊκή τέχνη της καρεκλοποιίας και ειδικότερα την τέχνη της κατασκευής και συντήρησης της παραδοσιακής «φοινιώτικης τσαέρας», αναδεικνύοντας µέσα από τη δηµιουργικότητά της και το ίδιο το χωριό.
Μιλώντας µας για το πώς κατέληξε στο Φοινί και την επιλογή της να ασχοληθεί µε τη συγκεκριµένη τέχνη, η Κωνσταντίνα µάς λέει ότι αρχικά ασχολείτο µε τις εικαστικές τέχνες και καταπιάστηκε µε τις χειροτεχνίες το 2014, τότε που πήγε στην Αρκτική Φιλανδία για σπουδές στις παραδοσιακές χειροτεχνίες των Σάµι, που είναι ένας ιθαγενής λαός της περιοχής.
«Στο Φοινί εγκατασταθήκαµε το 2018 µε τον Τόµας Βέναλαϊνεν από τη Φιλανδία, και σίγουρα στην επιλογή µας αυτή έπαιξε ρόλο το γεγονός ότι πρόκειται για ένα χωριό γνωστό για τις παραδοσιακές τέχνες του, όπως η αγγειοπλαστική, η παρασκευή του φηµισµένου φοινιώτικου λουκουµιού και βέβαια η καρεκλοποιία», αναφέρει. Σηµειώνει, ακόµα, ότι «µεγάλωσα ακούγοντας για τις παραδοσιακές φοινιώτικες τσαέρες και ήθελα πολύ να βρω κάποιον τεχνίτη να µου δείξει αυτή την τέχνη, όµως τότε δεν υπήρχαν πλέον παραδοσιακοί τσαεράες… είχαµε αργήσει».
«Αντρουκλιά» και «λατζιά» τα κύρια υλικά
«Κατασκευάζουµε και καινούργιες, αλλά κυρίως φτιάχνουµε ή καλύτερα επιδιορθώνουµε και συντηρούµε παλιές καρέκλες για οικολογικούς λόγους. ∆ιδάσκουµε παράλληλα και την τέχνη σε όσους ενδιαφέρονται», λέει η Κωνσταντίνα, σηµειώνοντας ότι «η παραδοσιακή µέθοδος απαιτεί µια διαδικασία που καλύπτει όλη τη χρονιά και είναι σηµαντικό να κρατηθεί αυτός ο ρυθµός».
Όπως υποδεικνύει, το πιο δύσκολο ίσως κοµµάτι όλης της διαδικασίας είναι η εξασφάλιση των πρώτων υλών.
«Πάµε µε την άδεια του Τµήµατος ∆ασών τη σωστή εποχή, που είναι ο χειµώνας, στο δάσος γύρω από το χωριό και ψάχνουµε για ξύλα από αντρουκλιά και λατζιά στο σωστό σχήµα», εξηγεί, σηµειώνοντας ότι η κυπριακή καρέκλα διαφέρει από περιοχή σε περιοχή σε ό,τι αφορά τόσο το είδος του ξύλου που χρησιµοποιείται αλλά και κάποια άλλα υλικά.
«Η παραδοσιακή φοινιώτικη τσαέρα κατασκευάζεται από αντρουκλιά σε ό,τι αφορά τα µεγάλα κοµµάτια ξύλου, ενώ η λατζιά χρησιµοποιείται για τα µικρά.
Τα ξύλα όταν µαζευτούν στεγνώνονται κατάλληλα, ενώ το κάθισµα τη καρέκλας είναι κατασκευασµένο από τόνο που είναι σχοινί που κλώθεται από το φλούδι, το οποίο δεν υπάρχει στην περιοχή µας και το φέρνουµε από άλλες περιοχές όπου ευδοκιµεί, όπως το Ακρωτήρι. Αυτή την εποχή, τον τόνο µάς τον προµηθεύουν κάποιοι πρόσφυγες από το Καπούτι Μόρφου, οι οποίοι το µαζεύουν από ποταµούς και φράγµατα στην περιοχή της Λευκωσίας».
Ένα χειροποίητο βιβλίο για τη «φοινιώτικη τσαέρα»
Αξιοσηµείωτο είναι και το γεγονός ότι οι «Dio dio Collective», προχωρώντας ένα βήµα παρακάτω, έφτιαξαν ένα βιβλίο, το «Πετούµενα τζιαι Καθούµενα», εξ ολοκλήρου χειροποίητο, στο οποίο καταγράφονται όλες οι βασικές πληροφορίες για τη «φοινιώτικη τσαέρα».
Τα κείµενα, όπως αναφέρει η Κωνσταντίνα, «αποτελούν ένα παραµύθι που έγραψε η Αγγέλα Σταύρου στα κυπριακά, κι αυτό γιατί θεωρούµε σηµαντικό να αναφέρονται στην κυπριακή γλώσσα οι ορολογίες που αφορούν µιαν παραδοσιακή τέχνη».
Οι εικόνες στο βιβλίο, το οποίο κυκλοφόρησε σε πολύ λίγα αντίτυπα, είναι χαραγµένες στο χέρι, ενώ χειροποίητο είναι και το τύπωµα και το δέσιµο, γεγονός που δίνει σε αυτό το ιδιαίτερο εγχειρίδιο µια άλλη αίσθηση και αξία.
«Dio dio Collective» και διατήρηση της παράδοσης
Με την εγκατάσταση στο χωριό δηµιούργησαν τη συλλογικότητα χειροτεχνίας «Dio dio Collective», συνεργαζόµενοι και µε άλλους δηµιουργούς, ερευνητές και µουσεία µε αντικείµενο διάφορες µορφές παραδοσιακών χειροτεχνιών. Στο επίκεντρο η «φοινιώτικη τσαέρα».
Έστησαν ένα εργαστήρι και ξεκίνησαν αρχικά να ασχολούνται µε την κατασκευή κοσµηµάτων από κόκαλο και ξύλο και κάποιες άλλες χειροτεχνίες. «Με το σκεπτικό ότι είµαστε χειροτέχνες και µε εµπειρία σε προγράµµατα πολιτιστικής αναβίωσης, είπαµε ότι θα προχωρήσουµε το project µας για την παραδοσιακή φοινιώτικη καρέκλα, θα συλλέξουµε όσες πιο πολλές πληροφορίες µπορούµε που να αφορούν την ίδια την τέχνη αλλά και την ιστορία της, θα καταγράψουµε ό,τι υλικό θα µπορούσαµε να µαζέψουµε, θα κάνουµε µια αρχή µε την τοπική µέθοδο και τις ιδιαιτερότητές της και θα µοιραστούµε όσο πιο αποτελεσµατικά γίνεται τα όσα µάθαµε µε στόχο την αναβίωση της τέχνης».
Στα πλαίσια αυτού του στόχου, έκαναν συνεντεύξεις µε ηλικιωµένους κατοίκους και συγγενείς παλιών καρεκλοποιών, οι οποίοι «ήταν πολύ φιλικοί και µας ιστόρησαν ό,τι µπορούσαν να θυµηθούν, µας παραχώρησαν και σχετικές παλιές φωτογραφίες, ενώ κάποιοι συµµετείχαν βοηθητικά κουβαλώντας ξύλα και οι άλλοι µας έφεραν εργαλεία που χρησιµοποιούνταν τότε και τα οποία χρησιµοποιούµε και εµείς σήµερα». Παράλληλα, αποταθήκαν στο Κρατικό και στο ∆ηµοτικό Αρχείο, έψαξαν και στο ίντερνετ και κατάφεραν να συλλέξουν αρκετά στοιχεία από την περίοδο της Αγγλοκρατίας που είχαν καταγραφεί από κάποιους οι οποίοι είχαν επισκεφτεί εκείνη την εποχή το Φοινί. «Μέσα από όλες αυτές τις πληροφορίες και το υλικό που µαζέψαµε, καταφέραµε και µάθαµε πώς κατασκευάζεται η παραδοσιακή φοινιώτικη τσαέρα».
Το εργαστήριο είναι βέβαια επισκέψιµο και προσελκύει αρκετούς επισκέπτες, Κύπριους και ξένους, ενώ όλο και πιο µεγάλο ενδιαφέρον επιδεικνύεται ιδιαίτερα από νέους ανθρώπους για επιδιόρθωση και επαναχρησιµοποίηση µιας παλιάς παραδοσιακής καρέκλας.
