Με την απαξίωση της κοινωνίας και ιδιαίτερα της νεολαίας προς το πολιτικό σύστηµα και τους θεσµούς να βρίσκεται στο ζενίθ της, τίθενται ερωτήµατα ως προς το πώς θα µπορούσε µια διαφορετική προσέγγιση στο χώρο της Εκπαίδευσης να συµβάλει προς την απάµβλυνση του προβλήµατος.
Σε µια εποχή όπου οι πολίτες γυρίζουν την πλάτη στους πολιτικούς και τα κόµµατα, θεωρώντας τα υπεύθυνα για σωρεία προβληµάτων που αντιµετωπίζουν, η δηµοκρατική παιδεία θα συµβάλει στην ενίσχυση των ικανοτήτων των πολιτών να κατανοούν αυτά τα προβλήµατα, να αντιληφθούν τη συνθετότητά τους και να αποκτήσουν τις γνώσεις και δεξιότητες που είναι απαραίτητες για αποτελεσµατική συµµετοχή στα κοινά και συµβολή στην επίλυση των προβληµάτων, ανέφερε σε συνέντευξη που παραχώρησε στη «Χ» ο ∆ρ Αντώνης Α. Έλληνας, καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής και κοσµήτορας της Σχολής Κοινωνικών Επιστηµών και Επιστηµών Αγωγής του Πανεπιστηµίου Κύπρου.
Τη δεδοµένη στιγµή, όπως εξήγησε, η δηµοκρατική παιδεία, η οποία θα έπρεπε να προκύπτει κυρίως µέσα από τη διδασκαλία της Αγωγής του Πολίτη, υπάρχει µόνο στα χαρτιά και επαφίεται στην καλή προαίρεση και συνείδηση κάποιων εκπαιδευτικών. Γι’ αυτό και προτείνει την εισαγωγή αυτοτελούς µαθήµατος Αγωγής του Πολίτη σε διάφορα στάδια στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση. «Είναι κάτι που γίνεται σε άλλες χώρες και που φαίνεται να συσχετίζεται σε κάποιο βαθµό µε τις υψηλές επιδόσεις των µαθητών/-ριών σε διεθνείς µελέτες που αξιολογούν γνώσεις πολιτότητας», τόνισε.
Σε µια περίοδο έντονης απαξίωσης για την πολιτική, που επικρατεί κυρίως στους νέους, πώς θα µπορούσε η εκπαίδευση να συµβάλει στην προώθηση της πολιτικής παιδείας στα παιδιά;
Η απαξίωση της πολιτικής βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα που ήταν ποτέ, όπως φαίνεται από την απότοµη αύξηση της αποχής, τη ρευστότητα στο κοµµατικό σύστηµα και τη γενικότερη τάση διαµαρτυρίας. Οι πολίτες γυρίζουν την πλάτη στους πολιτικούς και τα κόµµατα, θεωρώντας τα υπεύθυνα για σωρεία προβληµάτων που αντιµετωπίζουν, σε ατοµικό αλλά κυρίως σε συλλογικό επίπεδο.
Η δηµοκρατική παιδεία –έτσι προτιµώ να την ονοµάζω– συµβάλλει στην ενίσχυση των ικανοτήτων των πολιτών να κατανοούν αυτά τα προβλήµατα, να αντιληφθούν τη συνθετότητά τους και να αποκτήσουν τις γνώσεις και δεξιότητες που είναι απαραίτητες για αποτελεσµατική συµµετοχή στα κοινά και συµβολή στην επίλυση των προβληµάτων. Η δηµοκρατική εκπαίδευση, που πρέπει να ξεκινά στα δηµοτικά αλλά και να αναπτύσσεται διεξοδικά και συστηµατικά στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, µπορεί να εφοδιάσει τους πολίτες µε τη δυνατότητα να εντοπίζουν ή να διαβαθµίζουν λύσεις στα προβλήµατα που, χωρίς δηµοκρατική αγωγή, οδηγούν σε πλήρη απαξίωση του πολιτικού συστήµατος.
Ποιες αλλαγές θεωρείτε ότι µπορούν να εφαρµοστούν σε σχέση µε το µάθηµα της Πολιτικής Αγωγής στα σχολεία;
Το µάθηµα της Αγωγής του Πολίτη και, γενικότερα, οι γνώσεις και δεξιότητες για θέµατα δηµοκρατίας ενσωµατώνονται σήµερα σε άλλα µαθήµατα που διδάσκονται στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση. Ενώ παλαιότερα, και ως παιδαγωγικό αντίβαρο στο πραξικόπηµα, η Αγωγή του Πολίτη ήταν αυτόνοµο µάθηµα, µετά το 2010 έχει ενσωµατωθεί στο µάθηµα των Νέων Ελληνικών (στην τρίτη γυµνασίου), µε αποτέλεσµα οι µαθήτριες/-ές να παίρνουν τα κάπως χρονολογηµένα εγχειρίδια αλλά –στην κυριολεξία– να µην τα ανοίγουν γιατί δεν είναι µέρος της εξεταστέας ύλης.
Η δηµοκρατική παιδεία, λοιπόν, που θα έπρεπε να προκύπτει κυρίως µέσα από τη διδασκαλία της Αγωγής του Πολίτη, υπάρχει µόνο στα χαρτιά και επαφίεται στην καλή προαίρεση και συνείδηση κάποιων εκπαιδευτικών.
Κάθε χρόνο που ρωτώ τις/-ους 40 νεοεισερχόµενες/-ους φοιτήτριες/-ές του Πτυχίου Πολιτικής Επιστήµης αν όντως διδάχθηκαν τα εγχειρίδια που τους είχαν δοθεί στο γυµνάσιο ή στο λύκειο, οι απαντήσεις είναι αποκαρδιωτικές.
Με ποιους άλλους τρόπους και δράσεις µπορεί να προωθηθεί η πολιτική παιδεία στους µαθητές;
Η εκτίµησή µου είναι ότι πρέπει να γίνει µια σοβαρή συζήτηση στη Βουλή αλλά και σε επίπεδο εκτελεστικής εξουσίας για την εισαγωγή αυτοτελούς µαθήµατος Αγωγής του Πολίτη σε διάφορα στάδια στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση. Είναι κάτι που γίνεται σε άλλες χώρες και που φαίνεται να συσχετίζεται σε κάποιο βαθµό µε τις υψηλές επιδόσεις των µαθητών/-ριών σε διεθνείς µελέτες που αξιολογούν γνώσεις πολιτότητας.
Στην πιο πρόσφατη διεθνή µελέτη (ΙΕΑ International Civic and Citizenship Education Study) που δηµοσιεύτηκε το 2023, η Κύπρος βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις µεταξύ 24 χωρών στις γνώσεις πολιτότητας των µαθητριών/-ών, παρά τους σχετικά σηµαντικούς πόρους που διοχετεύονται στην εκπαίδευση.
Πέραν της εισαγωγής ξεχωριστού µαθήµατος Αγωγής του Πολίτη, θα πρέπει επίσης να γίνει µια εξίσου σοβαρή συζήτηση για την κατάσταση της Πολιτικής Επιστήµης στην Κύπρο –της επιστήµης, δηλαδή, που πραγµατεύεται ζητήµατα δηµοκρατίας. Είναι σηµαντικό να εξεταστεί πώς διάφορες δηµοκρατικές χώρες αναπτύσσουν τον συγκεκριµένο κλάδο αλλά και πώς δίνουν τη δέουσα ορατότητα, αναγνωρισιµότητα και κατοχύρωση στους πτυχιούχους Πολιτικούς Επιστήµονες.
Είναι σηµαντικό να σηµειωθεί πως µετά από σχεδόν 30 χρόνια που στο Πανεπιστήµιο Κύπρου προσφέρεται πτυχίο Πολιτικής Επιστήµης, σήµερα δεν υπάρχει διακριτό Τµήµα Πολιτικής Επιστήµης, κατά παρέκκλιση από τη διεθνή ακαδηµαϊκή πρακτική.
Απολίτικη ψήφος ή ψήφος διαµαρτυρίας;
Πώς συνδέεται η αποπολιτικοποίηση της κοινωνίας µε την άνοδο της ακροδεξιάς;
Η απολιτικοποίηση συνδέεται σε κάποιο βαθµό µε τη µεγάλη άνοδο της αποχής. Οι ψηφοφόροι της άκρας δεξιάς είναι σε πολλές περιπτώσεις πολιτικοποιηµένα άτοµα, όχι απολιτίκ, που είτε διαµαρτύρονται για το µεταναστευτικό είτε εκφράζουν µέσω της ψήφου τους την απαξίωσή τους στους θεσµούς και στους κυρίαρχους πολιτικούς δρώντες.
Στην Κύπρο θα έλεγα ότι το συγκεκριµένο θέµα είναι ακόµα πιο σύνθετο λόγω της διασύνδεσης που έγινε –όχι µόνο από την άκρα δεξιά– µεταξύ Κυπριακού και µετανάστευσης.
Η εµφάνιση του φαινοµένου «Φειδίας» ταρακούνησε τα νερά στην πολιτική σκηνή µετά τις πρόσφατες Ευρωεκλογές. Πώς συνδέεται το φαινόµενο αυτό µε την αποπολιτικοποίηση των νέων;
Το φαινόµενο Φειδίας είναι η κατεξοχήν ψήφος διαµαρτυρίας, όχι µόνο των νέων αλλά και διαφόρων στρωµάτων της κοινωνίας, εναντίον του πολιτικού συστήµατος. Εκφράζει την πλήρη απαξίωση του συστήµατος και στέλνει µηνύµατα για την ανάγκη σοβαρών µεταρρυθµίσεων στον τρόπο που λειτουργούν οι πολιτειακοί θεσµοί και τα πολιτικά κόµµατα.
Αν και το µέγεθος της εκλογικής απήχησης του Φειδία Παναγιώτου είναι τόσο µεγάλο που έχει απασχολήσει και τον διεθνή τύπο, η απαξίωση που σηµατοδοτεί δεν ξενίζει. ∆ιαφάνηκε ήδη από την απότοµη αύξηση της αποχής σε προηγούµενες εκλογικές διαδικασίες αλλά και από το περίπου 15-16% που έλαβαν διάφορα κόµµατα που στις βουλευτικές εκλογές του 2021 δεν κατάφεραν να εισέλθουν στο Κοινοβούλιο.
Ενώ οι ψήφοι αυτοί ήταν κερµατισµένοι σε αυτά τα µικρά κόµµατα, ο κ. Παναγιώτου κατάφερε να µετατραπεί εν µία νυκτί σε βασικό πυλώνα διαµαρτυρίας κατά του συστήµατος. Χωρίς βέβαια να προσθέτει κάτι ουσιαστικό στον δηµόσιο διάλογο, είτε σε επίπεδο ιδεών είτε σε επίπεδο προτάσεων και προάγοντας την ιδέα ότι η πολιτική αµάθεια µπορεί να είναι λύση στα προβλήµατα.
