Του Χρήστου Χαραλάμπους
Ούτε η λέξη απελπισία μπορεί να αποτυπώσει το μέγεθος του προβλήματος και τη σκληρή πραγματικότητα που βιώνει σήμερα ο αγροτικός κόσμος της Κύπρου. Μια πραγματικότητα που βρίσκει έδαφος όχι μόνο στις φυσικές και οικονομικές συνθήκες της εποχής, αλλά και στην αδιαφορία ή την ανικανότητα του κράτους να τις αντιμετωπίσει, γίνεται συνεχώς και πιο ζοφερή, με αλυσιδωτές τις επιπτώσεις για το σύνολο του πληθυσμού.
Αυτή την εκτίμηση διατυπώνουν εκπέμποντας σήμα κινδύνου τόσο οι ίδιοι οι αγρότες μας και οι οργανώσεις που τους εκπροσωπούν, όσο και άλλοι φορείς, οι οποίοι, στα πλαίσια του αντικειμένου τους, έχουν θέσει στις προτεραιότητές τους και το ζήτημα της επιβίωσης του γεωργικού τομέα, με δεδομένο ότι τα λειτουργικά κόστη των Κυπρίων αγροτών έχουν εκτιναχθεί στα ύψη, είτε αυτά αφορούν στις τιμές των καυσίμων και της ηλεκτρικής ενέργειας, είτε των φυτοφαρμάκων και των λιπασμάτων, αλλά και του νερού, χαρακτηρίζοντας δεινότατη τη θέση αυτών των ανθρώπων.
Κανένας πλέον δεν αμφιβάλλει για το γεγονός ότι ο γεωργικός τομέας στην Κύπρο βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε μια πορεία συνεχούς συρρίκνωσης, αφού έχει πατώσει στις προτεραιότητες του κράτους, που αντιμετωπίζει τους αγρότες με προκλητική υποτίμηση της σημασίας και της αξίας τους για τον τόπο. Έντονο όσο ποτέ είναι το αίσθημα της εγκατάλειψης από το κράτος για τους επαγγελματίες γεωργούς, αλλά και γενικότερα για τον κόσμο της υπαίθρου, αφού αφέθηκαν να αγωνίζονται μόνοι τους αναζητώντας τρόπους επίλυσης των σοβαρών προβλημάτων επιβίωσης στα χωριά τους.
Χόρτασε ο αγροτικός κόσμος από κυβερνητικές εξαγγελίες και μεγαλόστομα «θα», που χωρίς φειδώ αλλά και χωρίς περιεχόμενο μοίρασαν και συνεχίζουν να μοιράζουν οι κυβερνώντες, ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία. Υποσχέσεις και δεσμεύσεις για ουσιαστική στήριξη του αγροτικού τομέα, που όμως οι άμεσα επηρεαζόμενοι αγρότες ακόμα περιμένουν την υλοποίησή τους.
Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι η συνεχής αύξηση των προβλημάτων, κυρίως λόγω του υψηλού κόστους παραγωγής, που οδηγεί σε ακριβότερα προϊόντα και τα καθιστά απρόσιτα για πολλούς. Η κατάσταση επιδεινώνεται από τις αυξανόμενες χρεώσεις αρδεύσεων, τον αθέμιτο ανταγωνισμό λόγω εισαγωγών και την απομόνωση των αγροτών που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και τις καταστροφές από ακραίες καιρικές συνθήκες.
Μια σειρά από αρνητικά δεδομένα που, όπως αποδεικνύεται, αντιμετωπίζονται σπασμωδικά και με ημίμετρα από τα αρμόδια υπουργεία και γενικότερα την κυβέρνηση, η οποία μοιάζει να αιθεροβατεί, καθώς επικαλείται συχνά πυκνά προγράμματα και πολιτικές για ανάκαμψη του αγροτικού τομέα, παροτρύνοντας μάλιστα και νέους ανθρώπους να ασχοληθούν επαγγελματικά με τη γεωργία.
Χωρίς στήριξη από το κράτος τα αρδευτικά συμβούλια
Ένα μεγάλο πρόβλημα που προστίθεται στα ήδη υπάρχοντα είναι το υδατικό, που φέτος είναι κρίσιμο, τόσο για την άρδευση όσο και για την παροχή πόσιμου νερού. Η ανομβρία έχει προκαλέσει σχεδόν πλήρη αποστράγγιση των φραγμάτων. Η λειψυδρία απειλεί άμεσα τη γεωργία, με αποτέλεσμα οι αγρότες να μην μπορούν να παράγουν και να κινδυνεύουν με έλλειψη σοδειάς για την επιβίωσή τους.
«Αυτό το πρόβλημα μάς έπιασε απροετοίμαστους ως κράτος, με την κυβέρνηση να τρέχει πίσω από τα γεγονότα και με ορατό τον κίνδυνο να μη γίνει κατορθωτό να αντιμετωπιστούν και να ξεπεραστούν τα προβλήματα και ό,τι άλλο αλυσιδωτά συνεπάγεται αυτή η κατάσταση». Η δήλωση αυτή του βουλευτή του ΑΚΕΛ Άντρου Καυκαλιά, ο οποίος σε όλη τη διάρκεια της θητείας του βρίσκεται μαζί με άλλους συναδέλφους του συνεχώς κοντά στον αγροτικό κόσμο, επιδιώκοντας εντός και εκτός Βουλής επίλυση των προβλημάτων του κλάδου, αντικατοπτρίζει πλήρως τη σημερινή πραγματικότητα.
Τα αρδευτικά συμβούλια, τα οποία αποτελούνται από τους ίδιους τους αγρότες με την εποπτεία και του οικείου επάρχου, όπως τονίζει ο βουλευτής, έμειναν «αβοήθητα και χωρίς καμιά στήριξη από το κράτος και πολλές φορές προβλήματα και ζημιές που υπάρχουν δεν είναι σε θέση οι αγρότες να τα αντιμετωπίσουν, γιατί δεν έχουν τους αναγκαίους οικονομικούς πόρους να τα αντιμετωπίσουν». Και όσο μειώνεται και ο αγροτικός πληθυσμός, τόσο μειώνονται και όσοι συντρέχουν τα προβλήματα των αρδευτικών.
Κι όταν έχουμε προβλήματα, πολλαπλασιάζονται και οι απώλειες νερού που είναι ένα γενικότερο ζήτημα, οπότε, όπως επισημαίνει, «πρέπει να αντιληφθούν όλοι οι εμπλεκόμενοι ότι η κατάσταση είναι κάτι περισσότερο από επείγουσα και πρέπει να αναζητηθούν άμεσα λύσεις με τις οποίες θα μπορούν να στηριχθούν ουσιαστικά οι γεωργοί, για να έχει σε τελική ανάλυση και ο κόσμος τη δυνατότητα διατροφής, αφού είναι αντιληπτό ότι δημιουργείται σοβαρό ζήτημα στην επισιτιστική αλυσίδα».
Στο σημείο που φτάσαμε, στο παρά πέντε δηλαδή, «η κυβέρνηση επιβάλλεται χωρίς άλλη καθυστέρηση να αναζητήσει τρόπους για να στηριχθεί ο αγροτικός τομέας». Στήριξη που αφορά την επιδότηση του αγροτικού πετρελαίου, την αξιοποίηση μέτρων από την Κοινή Αγροτική Πολιτική, που θα δώσει τη δυνατότητα στους γεωργούς να καλύψουν μέρος της απώλειας που θα έχουν από τη μειωμένη παραγωγή αλλά και αναζήτηση τρόπων καλύτερης διαχείρισης του νερού, έχοντας κατά νου την πολύ δύσκολη κατάσταση στην οποία γενικότερα έχει βρεθεί ο τόπος.
Αλυσιδωτές επιπτώσεις από τη συρρίκνωση της γεωργίας
Οι κίνδυνοι να οδηγηθούμε, λόγω της κλιματικής αλλαγής και όλων των άλλων προβλημάτων, στην εγκατάλειψη της γεωργικής δραστηριότητας, γίνεται πλέον απειλή και για το ίδιο το περιβάλλον. Από τη στιγμή που δεν θα υπάρχουν περβόλια και γενικότερα καλλιέργειες, που αποτελούν και ένα δίχτυ προστασίας από πυρκαγιές και άλλες ανεπιθύμητες καταστάσεις, δημιουργούνται και πολύ σοβαροί κίνδυνοι για το φυσικό περιβάλλον. Πέραν όλων αυτών, από τη στιγμή που κόσμος δεν θα μπορεί να δραστηριοποιηθεί με την αξιοποίηση τη γης του, τότε έρχεται ως επακόλουθο και η εγκατάλειψη των χωριών, που ήδη αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα για την κυπριακή ύπαιθρο.
Το καίριο ζήτημα των συνεπειών που έχει η κλιματική αλλαγή στην αγροτική διαδικασία αποτέλεσε το αντικείμενο προβληματισμού και συζήτησης ημερίδας που διοργάνωσε πρόσφατα στη Λεμεσό το Κυπριακό Ίδρυμα Προστασίας του Περιβάλλοντος (Terra Cypria) με τη συμμετοχή ακαδημαϊκών, εκπροσώπων αγροτικών οργανώσεων, γεωπόνων και άλλων ειδικών επιστημόνων αλλά και αρμόδιων κρατικών τεχνοκρατών. Αναγνωρίζοντας τη σημασία της γεωργίας τόσο για την οικονομία όσο και για το περιβάλλον της Κύπρου, επισημάνθηκε από όλους ότι οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, από τις παρατεταμένες περιόδους καύσωνα και ανομβρίας, τις πλημμύρες και το χαλάζι, μέχρι τη σκόνη και την ερημοποίηση, έχουν πλήξει σοβαρά τον τομέα και αναμένεται να τον επηρεάσουν ακόμη περισσότερο τα επόμενα χρόνια.
Η εκτελεστική διευθύντρια του Ιδρύματος Terra Cypria, Κούλλα Μιχαήλ, τόνισε πως υπάρχει υποχρέωση σε όλους να εργαστούν οργανωμένα και συλλογικά προς επίλυση των προβλημάτων λόγω κλιματικής κρίσης και κυρίως να βοηθήσουν έτσι ώστε να υπάρξει η ανάλογη και επαρκής προσαρμογή για αποτελεσματική αντιμετώπιση των όποιων προκλήσεων.
