Του ειδικού μας συνεργάτη Βαγγέλη Αρεταίου
Στην καρδιά της σύγκρουσης με την επιβολή δασμών και αντιδασμών μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε. βρίσκεται η αναβίωση του προστατευτισμού από τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ και η αποφασιστικότητα της Ε.Ε. να υπερασπιστεί τη βιομηχανία της χωρίς να διαλύσει τους διαύλους συνεργασίας. Οι Βρυξέλλες έχουν καταστήσει σαφές ότι θα υπερασπιστούν την ευρωπαϊκή οικονομία και πως τα αντίμετρα που αποφασίστηκαν πριν από μία εβδομάδα θα τεθούν σε εφαρμογή, εάν ο Τραμπ δεν κάνει τελικά πίσω. Πάντως, στην έδρα της Ε.Ε., αλλά και σε όλες τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, η ανησυχία είναι έκδηλη, καθώς δεν υπάρχει καμία εμπιστοσύνη στην Ουάσιγκτον του Ντόναλντ Τραμπ.
Η κλιμάκωση ξεκίνησε στις αρχές Απριλίου, όταν η κυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε νέους δασμούς από 10% έως 49% σε εισαγωγές από 180 χώρες, με επίκεντρο την Ευρώπη: 25% σε χάλυβα και αλουμίνιο και επιπλέον δασμοί στα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα και τις ψηφιακές υπηρεσίες. Η Ε.Ε. απάντησε απειλώντας με αντίποινα ύψους 21 δισ. ευρώ σε προϊόντα όπως γεωργικά αγαθά, μηχανήματα και τεχνολογικές υπηρεσίες. Τελικά, μετά την ανακοίνωση της Ουάσιγκτον για αναστολή της αύξησης των δασμών για ενενήντα ημέρες, η Ε.Ε. αποφάσισε να αναστείλει και αυτή τα αντίμετρά της, ελπίζοντας ότι θα κερδίσει χρόνο για νέο γύρο διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ.
Στις Βρυξέλλες εκτιμούν ότι οι επόμενοι τρεις μήνες είναι απολύτως κρίσιμοι, ενώ σημειώνουν ότι προς το παρόν η Ε.Ε. απλώς κερδίζει χρόνο, χωρίς να επιλύει την ουσία της αντιπαράθεσης.
Το ενεργειακό «τελεσίγραφο» των 350 δισ. δολαρίων
Από τις πιο επιθετικές απαιτήσεις των ΗΠΑ ήταν η αύξηση των ευρωπαϊκών εισαγωγών αμερικανικού LNG και πετρελαίου συνολικής αξίας 350 δισ. δολαρίων, ποσό που Ευρωπαίοι αναλυτές θεωρούν ανεφάρμοστο. Η ζήτηση φυσικού αερίου στην Ε.Ε. βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο της τελευταίας δεκαετίας λόγω της ενεργειακής μετάβασης και της αυξημένης χρήσης ΑΠΕ. Παράλληλα, τα περισσότερα ευρωπαϊκά LNG terminals δεσμεύονται από συμβόλαια με το Κατάρ και την Αλγερία.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δηλώνει έτοιμη να δεσμευτεί να αγοράσει περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο από τις ΗΠΑ, αν αυτό οδηγήσει σε αποκλιμάκωση των δασμών από πλευράς Τραμπ, όπως δήλωσε ο Επίτροπος Ενέργειας της Ε.Ε. «Υπάρχει δυνατότητα να αγοράσουμε περισσότερο LNG από τις ΗΠΑ, αλλά φυσικά πρέπει να είναι υπό συνθήκες που συμβαδίζουν με την πράσινη μετάβασή μας», τόνισε ο Νταν Γιέργκενσεν, σύμφωνα με τους Financial Times. Ο Επίτροπος σημείωσε ότι η Ε.Ε. σκοπεύει να εγκαταστήσει φέτος ποσότητα-ρεκόρ νέας αιολικής και ηλιακής ενέργειας, διπλασιάζοντας αυτές τις δύο μορφές για να μειώσει το ενεργειακό κόστος.
Ο συναγερμός της φαρμακοβιομηχανίας
Η φαρμακοβιομηχανία ήταν από τους πρώτους κλάδους που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Στις 15 Απριλίου 30 φαρμακευτικοί κολοσσοί (Pfizer, GSK, Eli Lilly, AstraZeneca) απέστειλαν κοινή επιστολή στην Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προειδοποιώντας για τον κίνδυνο μεταφοράς της παραγωγής στις ΗΠΑ εάν επιβληθούν δασμοί σε φάρμακα. «Βρισκόμαστε κοντά στο σημείο μη επιστροφής», ανέφερε η επιστολή. «Αν δεν εξασφαλιστούν ανταγωνιστικές συνθήκες, θα είναι δύσκολο να διατηρήσουμε ερευνητικά κέντρα στην Ευρώπη». Οι εταιρείες ζητούν νέο στρατηγικό σχέδιο ανταγωνιστικότητας, επιτάχυνση εγκρίσεων και οικονομικά κίνητρα για κλινικές δοκιμές.
Ψηφιακές υπηρεσίες: ένας περίπλοκος στόχος
Σε περίπτωση κλιμάκωσης εκ μέρους του Τραμπ, η ΕΕ, σύμφωνα με συγκλίνουσες πληροφορίες στις Βρυξέλλες, εξετάζει την επιβολή δασμών σε αμερικανικές ψηφιακές υπηρεσίες (streaming, cloud, marketplaces) ως αντίποινα. Όμως, όπως σημειώνει έκθεση του Bruegel, κάτι τέτοιο είναι τεχνικά περίπλοκο και γεμάτο παγίδες. Και αυτό γιατί, όπως αναφέρουν αναλυτές, οι ψηφιακές υπηρεσίες είναι δύσκολο να μετρηθούν, να φορολογηθούν και οι επιπτώσεις τους συχνά επιστρέφουν στους ίδιους τους Ευρωπαίους χρήστες.
Την ίδια ώρα, η χρήση της «Πράξης κατά του εξαναγκασμού» (ACI) της ΕΕ παραμένει νομικά αχαρτογράφητο πεδίο. Πρόκειται για τον κανονισμό 2675 για την προστασία της Ένωσης και των κρατών-μελών της από τον «οικονομικό εξαναγκασμό» που τέθηκε σε ισχύ την 27η Δεκεμβρίου 2023 και δημιουργήθηκε αρχικά ως απάντηση στις εμπορικές πολιτικές της Κίνας. Ο όρος «οικονομικός εξαναγκασμός» αναφέρεται σε μια κατάσταση κατά την οποία μια τρίτη χώρα επιδιώκει να ασκήσει πίεση στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή σε κράτος-μέλος. Τότε, η ΕΕ μπορεί «να σταματήσει εντελώς το εμπόριο με μια τρίτη χώρα που απειλεί την Ευρώπη».
Επίσης, οι Βρυξέλλες φοβούνται ότι η επιβολή δασμών θα υπονομεύσει τον Κανονισμό για τις Ψηφιακές Αγορές (DMA), που επιδιώκει τον έλεγχο των ψηφιακών μονοπωλίων μέσω κανονισμών. Οι δασμοί στο Netflix ή στην AWS ίσως εντυπωσιάζουν επικοινωνιακά, αναφέρουν αναλυτές, αλλά στην πράξη θα πλήξουν κυρίως τις ευρωπαϊκές μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Αντιμετώπιση ή σύγκρουση;
Σε αντίθεση με παλαιότερες εμπορικές συγκρούσεις (π.χ. Airbus-Boeing), αυτή η κρίση έχει ιδεολογικό υπόβαθρο. Η ΕΕ βλέπει το πολυμερές εμπόριο ως πυλώνα σταθερότητας. Ο Τραμπ το βλέπει ως εθνικό μειονέκτημα. Η στρατηγική της Κομισιόν, σύμφωνα με έκθεση του ευρωπαϊκού κέντρου ερευνών Bruegel, κινείται γύρω από τρεις βασικούς άξονες: Η ΕΕ να κερδίσει χρόνο μέσω της 90ήμερης αναστολής, να προχωρήσει η διεύρυνση εμπορικών σχέσεων με Ινδία, Mercosur και ASEAN και να γίνει η απαραίτητη προετοιμασία αντιποίνων, μέσω ACI. Παράλληλα, η ΕΕ ζητά τη στήριξη φιλοευρωπαϊκών κύκλων στο Κογκρέσο και στην αμερικανική βιομηχανία. Το Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο στις Βρυξέλλες έχει ήδη εκφράσει ανησυχίες για διατάραξη εφοδιαστικών αλυσίδων και εμπιστοσύνης.
Η εικόνα στις αγορές
Οι αγορές αντέδρασαν αρχικά με νευρικότητα. Το ευρώ υποχώρησε ελαφρά, αλλά σταθεροποιήθηκε μετά την ανακοίνωση της εκεχειρίας. Οι μετοχές της φαρμακοβιομηχανίας σημείωσαν άνοδο μετά την επιστολή των εταιρειών, καθώς ενισχύθηκε η πιθανότητα προστασίας του κλάδου. Το βλέμμα στρέφεται στον επόμενο κύκλο συναντήσεων ανάμεσα σε ΕΕ και ΗΠΑ στα μέσα Μαΐου. Αν υπάρξει πρόοδος σε ψηφιακές υπηρεσίες ή φάρμακα, οι επενδυτές θα αντιδράσουν θετικά.
Ο χρόνος μετρά αντίστροφα
Η αναστολή των μέτρων λήγει στις 9 Ιουλίου. Αν δεν υπάρξει πρόοδος, η ΕΕ θα επιβάλει αμέσως τους δασμούς της σε αμερικανικά προϊόντα. Οι ΗΠΑ έχουν ήδη προειδοποιήσει για επαναφορά των δικών τους μέτρων με δασμούς έως 49%. Στις Βρυξέλλες κάνουν λόγο για «εκεχειρία» και προετοιμάζονται πια για όλα τα ενδεχόμενα. «Αν δεν υπάρξει σύγκλιση τις επόμενες εβδομάδες, οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου ενδέχεται να εισέλθουν σε μια σπειροειδή εμπορική κρίση με παγκόσμιες επιπτώσεις», προειδοποιούν πηγές στις Βρυξέλλες και τονίζουν ότι η ΕΕ δεν θα διστάσει να κάνει ό,τι απαιτείται για την προστασία της ευρωπαϊκής οικονομίας.
