Μακάριος και Καραμαλής απορρίπτουν το διαμελιστικό σχέδιο
Μέρος 11ο (Τελευταίο)
Του Μιχάλη Μιχαήλ
Εν μέσω πολλών πιέσεων από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ το βρετανικό σχέδιο ανακοινώθηκε ταυτόχρονα από τον πρωθυπουργό Μακμίλαν στο Λονδίνο και τον κυβερνήτη Φουτ στην Κύπρο στις 19 Ιουνίου 1959.
Ο αστικός βρετανικός τύπος συνηγορούσε υπέρ του σχεδίου με τις εφημερίδες της αντιπολίτευσης να στιγματίζουν την ανάμιξη του ΝΑΤΟ και να επισημαίνουν πως το όλο σχέδιο εξυπηρετεί τα σχέδια της βορειοατλαντικής συμμαχίας και όχι τα συμφέροντα του κυπριακού λαού.
Μακάριος: Δεν απορρίπτουμε μεταβατικό σχέδιο
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έλυσε τη σιωπή του μετά την ανακοίνωση του σχεδίου και με δήλωση του την επόμενη μέρα ανακοίνωνε την απόρριψη των προτάσεων της βρετανικής κυβέρνησης αντιπροτείνοντας αγγλοκυπριακές συνομιλίες.
Σύμφωνα με τις κυπριακές εφημερίδες της 21ης Ιουνίου 1958, οι οποίες κάλυψαν σε έκταση τις δηλώσεις του Μακαρίου, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος απάντησε στην επιστολή που του απέστειλε ο κυβερνήτης και η οποία συνόδευε τις βρετανικές προτάσεις.
Η «Χαραυγή» με ιδιαίτερη ανταπόκριση από την Αθήνα, που υπέγραφε ο Δ. Ραφτόπουλος, ανέφερε ότι ο Μακάριος ανέφερε μεταξύ άλλων στην απάντηση του ότι «είμαστε πάντοτε έτοιμη για διμερείς συνομιλίες μεταξύ της Βρετανικής Κυβέρνησης και του Κυπριακού λαού για ένα γνήσιο, δημοκρατικό σύνταγμα αυτοκυβέρνησης. Δεν μπορούμε να θεωρήσουμε το προταθέν σχέδιο ως αποδεκτό. Η ιδέα του συνεταιρισμού, η οποία αποτελεί τη βάση του σχεδίου και η οποία στην ουσία επιβάλλει τριμερή συγκυριαρχία επί της Κύπρου είναι εντελώς απαράδεχτη».
Στην ανταπόκριση επισημαίνεται η υπόδειξη του Μακαρίου ότι «δεν απορρίπτουμε μεταβατική περίοδο αυτοκυβέρνησης. Εν τούτοις, το Κυπριακό πρόβλημα είναι ένα ζήτημα το οποίο αφορά την Βρετανική Κυβέρνηση από τη μια πλευρά και τον λαό της Κύπρου από την άλλη».
Σύμφωνα με τον «Φιλελεύθερο» της ίδιας μέρας, ο Μακάριος εξηγώντας την αρνητική αντίδραση του έγραφε στον Κυβερνήτη ότι οι κύριες αρχές του σχεδίου καταστρέφουν την ενότητα του Κυπριακού λαού και καθορίζουν συνταγματική διαίρεση του στα δύο και οδηγούν σε ανταγωνισμό και σύγκρουση με αποτέλεσμα στην Κύπρο να υπάρχει μια μόνιμη εστία αναταραχής και απειλής της ειρήνης για ολόκληρη την περιοχή.
Αντίδραση εναντίον του σχεδίου εκδηλώθηκε και από τους δημάρχους των εφτά δημαρχούμενων Δήμων της Κύπρου, οι οποίοι επισκέφθηκαν τον Μακάριο στην Αθήνα και είχαν συνάντηση και με τον Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Κ. Καραμανλής: Το σχέδιο θα προσθέσει νέες περιπλοκές
Την απόρριψη του σχεδίου και από την Ελλάδα μετέφερε στον πρωθυπουργό Μακμίλαν και ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Κωνσταντίνος Καραμανλής μέσω επιστολής στην οποία επεσήμαινε ότι «Η ελληνική κυβέρνηση είναι πεπεισμένη ότι το σχέδιο θα προσθέσει μόνο νέες περιπλοκές στις ήδη υπάρχουσες».
Ο Κ. Καραμανλής σημείωνε επίσης ότι η εισήγηση για τριμερή διάσκεψη την οποία εισηγείτο ο Μακμίλαν δεν θα οδηγήσει σε εποικοδομητικά αποτελέσματα μέσα στις συγκεκριμένες περιστάσεις.
Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας πρόσθετε ότι «εφόσον το κύριο θέμα, δηλ. το δικαιώμα του κυπριακού λαού να αποφασίσει για το μέλλον του παραμερίζεται για περίοδο 7 ετών, το σχέδιο θα ήταν πλέον εποικοδομητικό εάν πρότεινε προσωρινή λύση επί της βάσης της δημοκρατικής αυτοκυβέρνησης υπό τη βρετανική κυριαρχία και την αναβολή της διευθέτησης του κύριου ζητήματος μεταξύ της βρετανικής κυβέρνησης και του κυπριακού λαού».
Με άλλα λόγια ο Κ. Καραμανλής παρέπεμε τον Μακμίλαν στην εισήγηση Μακαρίου και προφανώς Μακάριος και Καραμανλής ήταν συνεννοημένοι.
Ο Καραμανλής σημείωνε επίσης ότι η ελληνική κυβέρνηση ήταν έτοιμη να ενεργήσει εποικοδομητικά ως μεσολαβητής.
Η επιστολή Καραμανλή κατέληγε με την εισήγηση για αναθεώρηση του σχεδίου και η αναζήτηση άλλης λύσης η οποία να μπορεί να κριθεί ως ικανοποιητική.
Τριμερή διάσκεψη ζήτησε η Τουρκία
Η Τουρκία αντέδρασε στην ανακοίνωση του σχεδίου δια του Υπουργού Εξωτερικών Φατίν Ζορλού. Σύμφωνα με ανταπόκριση της Χαραυγής (22 Ιουνίου 1958) ο Ζορλού δήλωσε ότι το βρετανικό σχέδιο θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό μόνο ως έγγραφο για διεξαγωγή διαπραγματεύσεων και ότι το τουρκικό σχέδιο (για διχοτόμηση) θα έπρεπε να μελετηθεί εξ ίσου όπως και το βρετανικό.
Ο Ζορλού εξέφρασε επίσης την πεποίθηση ότι είναι ουσιώδες να συγκροτηθεί τριμερής διάσκεψη από την οποία η τουρκική κυβέρνηση αναμένει θετικά αποτελέσματα.
Την ίδια ώρα ο τ/κύπριος ηγέτης Φαζίλ Κιουτσούκ μιλώντας σε συγκέντρωση στη δυτική Τουρκία είπε ότι δεν υπάρχουν δυνατότητες συνδιαλλαγής μεταξύ των Ελλήνων και των Τούρκων της Κύπρου μετά τις βρετανικές προτάσεις.
Η Κύπρος αναγκαία για την κατάπνιξη απελευθερωτικών κινημάτων στη Μ. Ανατολή
Στη «Χαραυγή» της 22ας Ιουνίου 1958 δημοσιεύθηκε ιδιαίτερη ανταπόκριση από τη Νέα Υόρκη στην οποία γινόταν αναφορά σε άρθρο του στρατιωτικού σχολιαστή Χάνσον Μπάλντουιν στην εφημερίδα «Νιου Γιορκ Τάιμς» το οποίο αναφερόταν στην κατάσταση στην Κύπρο μετά την δημοσιοποίηση του σχεδίου Μακμίλαν.
Ο αρθρογράφος αναφερόταν στην στρατιωτική σημασία της Κύπρου για τη Δύση και την ανάγκη διατήρησης της Κύπρου υπό βρετανική κατοχή. Ο αρθρογράφος παραδέχεται ότι η Κύπρος χρειάζεται στους δυτικούς συμμάχους για να επεμβαίνουν στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου κάθε φορά που οι λαοί της ξεσηκώνονται και ζητούν την ανεξαρτησία τους.
Ο αρθρογράφος σημείωνε ότι η Κύπρος, παρά τα μειονεκτήματα που παρουσιάζει πολιτικά και από άποψη ανεφοδιασμού, εξακολουθεί να είναι σπουδαία τόσο για το ΝΑΤΟ, όσο και για τη Βρετανία, ιδιαίτερα σαν αεροπορική βάση.
Εργατικοί βουλευτές ζητούν αποκήρυξη του σχεδίου
Στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος» της 24ης Ιουνίου 1958 δημοσιεύεται είδηση από το Λονδίνο στην οποία αναφέρεται ότι πολλοί Εργατικοί βουλευτές ζητούν από το κόμμα τους να αποκηρύξει το βρετανικό σχέδιο για την Κύπρο.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, ο βρετανικός τυπος έγραφε ότι πολλοί Εργατικοί βουλευτές εκδήλωσαν ζωηρότατες ανησυχίες για το σχέδιο της κυβέρνησης και θεωρούν ότι τοκόμμα τους πρέπει να αντιταχθεί σ’ αυτό.
Η αντίδραση των βουλευτών, μεταξύ των οποίων ήταν και η γνωστή δημοσιογράφος Μπάρμπαρ Κασλ, προκάλεσε ανησυχία στους συντηητικούς βουλευτές, όπως αναφέρεται.
Επίλογος
Τελικά το σχέδιο δεν τέθηκε σε εφαρμογή αφού οι αντιδράσεις ήταν τέτοιες που δεν επέτρεπαν την εφαρμογή του.
Λίγο αργότερα, και μετά τη στροφή Μακαρίου προς την ανεξαρτησία, άρχισε η συζήτηση για την ανεξαρτησία της Κύπρου. Έτσι το όνειρο της ένωσης περνούσε στο περιθώριο.
Πρέπει να σημειωθεί πως κατάσταση όπως διαμορφώθηκε δεν ήταν τίποτε άλλο από συνέπεια της δράσης της ΕΟΚΑ. Η οποία δράση – όπως αναφέραμε πολλές φορές – σχεδιάστηκε και μπήκε σε έμπρακτη εφαρμογή χωρίς να μελετηθούν τα δεδομένα τόσο στην Κύπρο όσο και διεθνώς. Η τότε κυπριακή ηγεσία έλαβε αποφάσεις με μόνο γνώμονα το δίκαιο της πλειοψηφίας των Κυπρίων, χωρίς να λογαριάσουν τις αντιδράσεις της Βρετανίας σε πολιτικό, διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο, ενώ παραγνώρισαν εντελώς τον παράγοντα Τουρκία και Τουρκοκύπριοι. Επιπλέον η τότε ε/κυπριακή ηγεσία θεωρούσε ότι η διαφορά ήταν κυπροβρετανική χωρίς να λαμβάνει υπόψη τον ψυχρό πόλεμο που βρισκόταν σε εξέλιξη και τη γεωστρατηγική σημασία της Κύπρου για τη Δύση και ιδιαίτερα το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ. Και είναι γι’ αυτό που εκδηλώθηκε διεθνές ενδιαφέρον με την ανάμιξη και της Δύσης ολόκληρης, κάτι που δεν υπολόγισαν οι οργανωτές της ένοπλης δράσης.
Έτσι η ένοπλη δράση όχι μόνο δεν οδήγησε στη νίκη και την εκπλήρωση του στόχου της που ήταν η ένωση με την Ελλάδα αλλά από νωρίς μπλέχτηκε στα πλοκάμια του ΝΑΤΟ
1. Απόκομμα από την εφημερίδα Χαραυγή το οποίο αναφέρεται στην αρνητική απάντηση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στο σχέδιο Μακμίλαν και την πρόταση του για αγγλοκυπριακών συνομιλιών.
2. Οι επτά δήμαρχοι της Κύπρου συναντήθηκαν με τον Μακάριο και τον Καραμανλή στην Αθήνα και στη συνέχεια απέρριψαν το βρετανικό σχέδιο.
