Οι θεσμοί διαβουλεύονται, οι κοινωνίες πιέζονται

Με στόχο τη διαμόρφωση ενός συ­νεκτικού Σχεδίου Προσιτής Κατοικίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρομολογεί για πρώτη φορά μια πανευρωπαϊκή διαβού­λευση. Το σχέδιο φιλοδοξεί να στηρίξει τα κράτη-μέλη, τις περιφέρειες και τις πόλεις της ΕΕ στην αντιμετώπιση διαρθρωτικών προκλήσεων, την προσέλκυση δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων και, τελικά, τη βελτίωση της πρόσβασης των πολιτών σε προσιτή στέγη.

Η πρώτη φάση της διαβούλευσης, η λεγόμενη «πρόσκληση για συνεισφορές», ολοκληρώθηκε την πρώτη εβδομάδα του Ιούνη 2025, με 313 εμπειρογνώμονες, ορ­γανισμούς και πολίτες να υποβάλλουν τις απόψεις και τις προτάσεις τους.

Η σημασία για την Κύπρο

Το θέμα αφορά άμεσα και την Κύπρο, η οποία τα τελευταία χρόνια αντιμετω­πίζει οξεία στεγαστική κρίση, με τις τιμές της αγοράς κατοικίας και των ενοικίων να καταγράφουν σταθερά ανοδικές τάσεις. Η απουσία επαρκούς κρατικής στεγαστικής πολιτικής, η περιορισμένη πρόσβαση σε πηγές χρηματοδότησης, το υψηλό κόστος δανεισμού και οι χαμηλοί μισθοί –κυρί­ως για τα νέα ζευγάρια και τις ευάλωτες ομάδες– καθιστούν το ευρωπαϊκό σχέδιο ζωτικής σημασίας. Οι πολιτικές που θα προωθηθούν ενδέχεται να προσφέρουν στις κυπριακές αρχές εργαλεία και πόρους για ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλή­ματος.

Αριστερά: Η στέγη είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα

Σημειώνεται ότι η Αριστερά στο Ευρω­παϊκό Κοινοβούλιο (The Left-GUE/NGL) διοργάνωσε πρόσφατα συνέδριο με τίτλο «Αντιμετωπίζοντας την Αστεγία και την Ακρίβεια στη Στέγαση», τονίζοντας ότι η κατοικία πρέπει να αναγνωριστεί ως θε­μελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Στο συνέ­δριο συμμετείχαν ειδικοί και πολιτικοί από όλη την Ευρώπη, οι οποίοι ανέδειξαν τη διαρκώς αυξανόμενη κρίση στέγασης και αστεγίας, τις διαρθρωτικές αιτίες πίσω από αυτήν -όπως η διάλυση της κοινωνικής κατοικίας, οι ανεξέλεγκτες αυξήσεις ενοι­κίων και η έλλειψη προστασίας από εξώ­σεις- και πρότειναν ριζικές αλλαγές.

Η Ιρλανδή ευρωβουλευτής Kathleen Funchion χαρακτήρισε την κρίση στέγα­σης ως το «μεγαλύτερο κοινωνικό πρό­βλημα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες στην ΕΕ σήμερα».

Η Γαλλίδα Leïla Chaibi κατήγγειλε τις πιέσεις των τραπεζικών και κατασκευαστι­κών λόμπι, σημειώνοντας πως «το ισχυ­ρότερο μας όπλο είναι όταν φέρνουμε τα πραγματικά προβλήματα εντός του Κοινο­βουλίου».

Η Ισπανίδα Estrella Galán (Sumar) ζή­τησε τουλάχιστον 5% των κονδυλίων της Πολιτικής Συνοχής να διατεθεί για την κα­ταπολέμηση της αστεγίας.

Η Li Andersson (Φινλανδία) υπογράμ­μισε την ανάγκη για μη κερδοσκοπικά μοντέλα κατοικίας, ενώ η Hanna Gedin (Σουηδία) προειδοποίησε: «Η αγορά δεν θα λύσει αυτό το πρόβλημα – η στέγη δεν είναι εμπόρευμα, είναι ανθρώπινο δικαίω­μα».

Τα επόμενα βήματα

Τις επόμενες εβδομάδες η Επιτροπή θα ξεκινήσει τη δεύτερη φάση της δια­βούλευσης με τη μορφή δημόσιου ερω­τηματολογίου. Η Επιτροπή καλεί πολίτες, Αρχές και φορείς να συμμετάσχουν, ώστε η ευρωπαϊκή πολιτική να αντανακλά τις πραγματικές κοινωνικές ανάγκες. Η ενερ­γή συμμετοχή της Κύπρου είναι καθορι­στικής σημασίας.

Παράλληλα, η Επιτροπή εργάζεται ήδη πάνω σε μέτρα για την ενίσχυση της προ­σφοράς προσιτής στέγης. Σε αυτά περιλαμ­βάνονται:

• Η προτεινόμενη αναθεώρηση της Πο­λιτικής Συνοχής, με διπλασιασμό των κον­δυλίων για στεγαστικά έργα

• Πρωτοβουλίες στον τομέα των κα­τασκευών μέσω της Στρατηγικής για την Ενιαία Αγορά

• Η αναθεώρηση των κανόνων κρατι­κών ενισχύσεων

• Η δημιουργία Πανευρωπαϊκής Επεν­δυτικής Πλατφόρμας για προσιτή και βιώ­σιμη κατοικία

Το ζήτημα της κατοικίας είναι μία από τις πλέον επείγουσες κοινωνικές προ­κλήσεις στην Ευρώπη. Για την Κύπρο, η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ενδέχεται να δώσει απαντήσεις σε ερωτή­ματα και προβλήματα τα οποία ταλανίζουν την κοινωνία.

«Στέγη για Όλους»: Συγκροτημένες προτάσεις

Η Κοινωνική Συμμαχία «Στέγη για Όλους», η οποία αποτελείται από συνδι­καλιστικές και κοινωνικές οργανώσεις, κατέθεσε πρόσφατα δέσμη προτάσεων στο Υπουργείο Εσωτερικών, οι οποίες απαντούν στις πολλαπλές πτυχές της στεγαστικής κρίσης, με σκοπό τη δια­μόρφωση μιας ολιστικής και κοινωνικά προσανατολισμένης στεγαστικής πολι­τικής. Οι βασικές εισηγήσεις της πλατ­φόρμας αφορούν τα ακόλουθα:

• Σύσταση Ενιαίου Στεγαστικού Φο­ρέα: Ο νέος αυτός θεσμός θα έχει την ευθύνη του συνολικού σχεδιασμού, της εφαρμογής και του ελέγχου όλων των πτυχών της κρατικής στεγαστικής πο­λιτικής.

• Ανάπτυξη κοινωνικής στέγασης: Δημιουργία κατοικιών σε κρατική ή δη­μοτική γη, με συνεργασία με τους ορ­γανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και απαλλαγή από ΦΠΑ, ώστε να παραχω­ρούνται σε προσιτές τιμές.

• Αξιοποίηση απομακρυσμένων πε­ριοχών: Υιοθέτηση στρατηγικής για την ενίσχυση της υπαίθρου με υποδο­μές, εργασία, επιδότηση καυσίμων και απλοποιημένες διαδικασίες στέγασης.

• Ενίσχυση της φοιτητικής στέγα­σης: Επιτάχυνση ανέγερσης φοιτητικών εστιών, επιδότηση ενοικίων και παροχή κινήτρων για φοιτητικές κατοικίες με προσιτό ενοίκιο.

• Προστασία από εκποιήσεις και αυ­θαίρετα επιτόκια: Νομική προστασία της πρώτης κατοικίας, εναρμόνιση με την ευρωπαϊκή οδηγία για καταχρη­στικές ρήτρες και δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη.

• Στεγαστική ενίσχυση ευάλωτων ομάδων: Επέκταση και αναπροσαρμογή των στεγαστικών επιδομάτων με βάση τα νέα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα.

• Επαναφορά του Οργανισμού Χρη­ματοδοτήσεως Στέγης στον αρχικό του κοινωνικό ρόλο.

• Αναθεώρηση της προσφυγικής στεγαστικής πολιτικής: Αύξηση επιδο­μάτων, επιδιόρθωση υποδομών, επα­νεκκίνηση σχεδίων πολυκατοικιών και εκσυγχρονισμός διαδικασιών της ΥΜΑ­ΠΕ.

• Εύρεση πόρων για τη στέγαση: Φορολόγηση αδρανούς αστικής γης, αξιοποίηση κενών ή αναξιοποίητων ακινήτων, και προσφυγή σε ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία για χρηματοδότη­ση.

• Απλοποίηση διαδικασιών: Εκσυγ­χρονισμός της διαδικασίας υποβολής και εξέτασης αιτήσεων, ώστε η στεγα­στική πολιτική να γίνει πραγματικά προσβάσιμη στους πολίτες.